Resul Rıza’nın Leyla Balam A Leyle Şiiri
(Kerküklü Sanatçı Abdülvahit Küzeci tarafından bestelenip Kerkük’te okumuştur)
Dr. Şemsettin Küzeci
Küzeci’nin Azerbaycan Türküleri Sevdası
Abdülvahit Küzeci Irak’ta yaşamasına rağmen Türk dünyası şiirini, edebiyatını ve müziğini de yakından izlerdi. Kitle iletişim araçları Irak’ta her ne kadar sınırlıymışsa da müziğin evrensel olduğunu deyimi tezimizi doğrular niteliktedir. Küzeci’nin sanatı bölümünde anlattığımız kişilerden ilham aldığını bir kez daha vurgulamak zorundayız. Bu bağlamda Küzeci’nin Azerbaycan şiiri ve müziğine ayı bir ilgisi var idi. Hem kök hasebiyle hem de ortak şiveden kaynaklanan nedenler olabilir. 1960’larda Azerbaycanlı Araştırmacı Yazar Profesör Gazanfer Paşayev, Küzeci’yi Kerkük’te ziyaret eder, ona Azerbaycan şairleri ve sanatçıları hakkında önemli bilgiler vermiştir.
Küzeci’nin 1966 yılında hazırladığı “Küzeci’nin Hoyrat ve Besteleri” kitabında çok sayıda Azerbaycan şiirlerine beste yapmış ve sesine uygun olanları olan türküleri de seslendirmiştir. Beste yaptığı şiirlerin başında Azerbaycan’ın büyük şairi Samad Vurgun’un “Güle-Güle” ve bugünkü Azerbaycan Yazarlar Birliği Başkanı Anar Beyin babası Resul Rıza’nın “layla balam a layla” şiirlerine beste yapıp okumuştur. Ayrıca, “ollam büyük qurbanı”, “ey qız mene bax bax”, “vefasız”, “bir samaver almışam silenim yoxtu” , ey qız tavus kimisden ne güzel bezenipsen” anonim Azerbaycan türkülerini kendi sesiyle yorulmamı ve Bağdat radyosu, Kerkük tv, taş plaklar, TRT Ankara ve İstanbul radyolarından yayımlanmaktadır.
Küzeci’nin Türküleri Azerbaycan’da
Abdülvahit Küzeci’nin okuduğu Kerkük türküleri Türkiye’den sonra Azerbaycan’a da taşındı. 1960–1970 yılları arasında Dr. Sinan Sait ilk kez orada Abdülvahit Küzeci’nin bazı türkülerini seslendirmiştir. Daha sonra ünlü Azerbaycan sanatçısı Nermine Memedova ile düet yaparak, birçok Kerkük türküsünü Azerbaycan devlet radyosunda seslendirdi. Ayrıca, Azerbaycanlı Sanatçı Zeynep Xanlarova, Aybeniz Haşimova, Balaoğlan Eşrefov, Seyfettin Çakmakçı, Nuriye Hüseyinova, Tunzale Ağayeva, Azerin ve daha birçok ses sanatçısı Kerkük türkülerini Azerbaycan radyo, TV, düğün ve münasebetlerde bugüne kadar okumaktadırlar. Ayrıca, Irak Türkmen kültürüne değerli katkıları bulunan Azerbaycanlı Profesör Gazanfer Paşayev ile Küzeci Kerkük’te buluşmuşlar. Azerbaycan radyoevine verilmek üzere Küzeci, onun için özel bantlar doldurmuş.
Azerbaycan ile Kerkük müziğinin aynı kökten olduğu şüphesizdir. Prof. Dr. Mahir Nakip bu konuya öyle açıklık getirmiştir.” Kerkük’te en yaygın olan Bayat makamı Azerbaycan’da aynı özellikleriyle mevcuttur. Muhalif ise Azerbaycan’da mevcut olmakla beraber melodik seyri, Kerkük muhaliflerinden farklıdır. Kerkük Havaları arasında yer alan Karabağ Havası da tamamen Azerbaycan çeşinlidir. Kerkük’te okunan Karabağ havasına benzer melodiler bulmak mümkündür. Ancak, Azerbaycan’da okunan bir Karabağ Şikestesi vardır ki, Kerkük Karabağ’ı Havasıyla melodi benzerliği hiç yoktur.” Yine Nakip, konuyu Abdülvahit Küzeci’ye getiriyor. Küzeci’nin okuduğu türküler arasında “bir samavar almışam” Azerbaycan türküsü ile Azerbaycan’da okunan “o yana dönder meni” Kerkük türküsünün dışında müşterek okunan türküler hemen hemen yoktur. Ancak, Kerkük türküleri arasında beş türkü vardır ki, çeşinleri Azerbaycan’dır. Bu türküler şunlardır. “Altın üzük yeşil qaş”, “ay bala bala”, “öllem öllem”, öleydim Allah öleydim”, baxar qapı zarınnen”. Azerbaycan çeşinli bu beş türkünün hepsi Segâh perdesinde karar kılmakta ve Segâh çeşinisi özelliklerini göstermektedir. (Kerkük Türk Halk Musikisinin Tasnif ve Tahlili, 2001)
Küzeci, Azerbaycan’da Açılan Irak Türkmen Müzesinde
20 Haziran 2001 tarihinde Azerbaycanlı ve Irak’ın fahri vatandaşı araştırmacı yazar Profesör Gazanfer Paşayev tarafından Azerbaycan Nizami Gencevi Müzesinde 84mlik bir salonda açılan Irak Türkmen Edebiyatı ve Medeniyeti Müzesinde Ata Terzibaşı, Şakır Sabır Zabit, Abdüllatif Benderoğlu, Nesrin Erbil, Sinan Sait ve Abdülvahit Küzeci’nin eserleri ve büyük portreleri yar alıyor. Ayrıca, 1960’lardan buyana Irak’ta yayınlanan kitap, gazete, dergi, vs. yayınların müzede sergilenmiştir. Bunların yanında Kerkük ve Türkmen müziğinde kullanılan saz, def, darbuka, ney ve davul ile zurna müzede sergilenmektedir. Kerkük Türkülerinin ses ve görüntü kayıtları görsel müzenin görsel bölümünde yerini koruyor.
Son olarak Abdülvahit Küzeci, Resul Rıza’nın bestelediği “Leyla Balam A Leyle” türküsü Kerkük’te ve Türkmeneli bölgesinde ilgi odağı olmuştur. Bir dönemler yediden yetmişe bu türküyü söylerdiler. Resul Rıza’nı “Layla Balam A Layla” şiirini aşağıya alıyoruz.
Gül açıldı çemende
Layla balam ay layla
Könlüm düşmez kemende
Layla balam ay layla
**
Sen ömrümün gülüsen
Bağçamın sünbülüsen
Gül dodağın gülende
Neyleyirsen gülü, sen
Lalya gülüm, a layla
Şirin dilim, alayla
**
Güneşli gündüz senin
Dere senin, düz senin
Ele sevinç getiren
Bu hoş günümüz senin
Layla quzum, alayla
Ala gözlüm, a layla
**
Sen doğuldun bahtiyar
Beşiyin güllü bahar
Büyü hele dol yaşa
Nurlu geleceyin var
Layla ceyran, a layla
Sene qurban a layla
**
Bir sevince var sesinde
Üzünde nefesinde
Ne daldlıdır yaşamak
Azadlık ülkesinde
Layla balam layla
Evim eşiyim layla
**
Yukarıdaki şiir, orijinal olarak kitaba alınmıştır. Ancak Kerküklü Sanatçı Abdülvahit Küzeci bu şiiri Çargâh makamında bestelerken sözlerinde ve nakaratlarında bazı değişikler yapmıştır. Şimdi ise, Abdülvahit Küzeci’nin okuduğu gibi Layla Balam A layla türküsünün sözlerini aşağıya alıyoruz:
Gül açıldı çemende
Leyla balam a leyla
Gönlüm düşmez kemende
Leyla balam a leyla
Leyle balam a leyla
Şiirin dilim bal eyle
**
Sen ömrümün gülüsen
Bağçamın sünbülüsen
Gül dodağın gülende
Neyleyirsen gülü, sen
Leyle balam a leyla
Şiirin dilim bal eyle
**
Sen doğuldun bahtiyar
Beşiyin güllü bahar
Büyü hele dol yaşa
Nurlu geleceyin var
Leyle balam a leyla
Şiirin dilim bal eyle
**
Bir sevince var sesinde
Üzünde nefesinde
Ne tatlıdır yaşamak
Leyla’nın ülkesinde
Leyle balam a leyla
Şiirin dilim bal eyle
**
Söz: Resul Rıza
Müzik: Abdülvahit Küzeci
***