Türkmeneli’nden Bir Ata Terzibaşı Geçti
Mehmet Şahin Terzibaşı*
Terzibaşı ailesi asil bir Türkmen ailesinin niteliğini taşıyan Kerkük’ün önde gelen ailelerinden biridir. Aile bireyleri yıllar boyunca devlete ve millete hizmette bulunmuştur. Bundan yüz elli yılı aşkın bir süre önce bu ailenin değerlerinden Hacı Abdüllatif Terzibaşızade Efendi aklî ve naklî ilimlerde bir allâme (bilim insanı) olarak Osmanlı ordusunda tabur imamı sıfatıyla devlete hizmette bulunmuştu. Söz konusu olan bu bilinçli ailenin riyasetini yapan Abdüllatif Efendi’nin torunu Av. Ata Terzibaşı olmuştu. Türkmeneli’nin her yerinde hatta Türk dünyasının ilmî mahfillerinde bilgeliğiyle bilinen araştırmacı yazar Ata Terzibaşı sadece ailesinin liderliğini yapmamıştı. O, milletinin de ruhi ve milli rehberlerinden olmuştu.
14 Kasım 1924 yılında Kerkük’te dünyaya gelen büyük üstat Ata Terzibaşı çok erken yaşlardan yazı ve bilimsel araştırma kabiliyetine sahipti. Okuduğu ya da doğru kaynaklardan duyduğu konuları not ettikten sonra yazılarında kaynaklara atıf yapmaktan yanaydı. Eleştirmiş olduğu konuları bilimsel değerlendirme sürecine tâbi tutarak yapıcı eleştirmelerde bulunurdu. Terzibaşı, bir şiiri değerlendirirken şairin yaşamını, kişiliğini ve sosyal ortamını da değerlendirirdi. Bu da bir nevi sosyolojik analizlerde bulunması anlamına gelmekteydi. O, ciddiyetlik sadakat ve gerçeği yansıtmak gibi prensipleri göz önünde bulundurarak konuları ele alırdı. Bu çeşitli sebeplerden dolayı çalışmaları araştırmacıların ilgi odağı olmuştu.
Av. Ata Terzibaşı, Türkmen kültürünü düzgün bir sistemde birleştirerek Türkmenlere en büyük katkıyı sağlamıştır. Bu yüzden literatüre Kerkük’ün Türklüğü başta olmak üzere Türkmen kültürü ile ilgili çok sayıda çalışmalar kazandırmıştır. Dolayısıyla, Türkmeneli hakkında yapılan tüm akademik çalışmaların referanslarının en temelinde Ata Terzibaşı’nın çalışmaları öne sürülmektedir. Eserleri sayesinde Türk dünyasında Türkî cumhuriyetlerden sonra ilk akla gelen Kerkük Türkleri olmuştur. Öte yandan, Türkmeneli tarihinde ilk defa Türkmence-Türkçe sözlüğü Ata Terzibaşı tarafından yazılmıştır. Bu da, yazarın ne kadar dil bilgisine sahip olduğunu göstermektedir. Ancak ömrü vefa etmeden sözlüğün sadece üç cildini okurlara sunabilmiştir. Türk Dil Kurumu şeref üyesi olan Ata Terzibaşı’nın kaleme aldığı konuları Türkçe ve Arapça dillerinde yazmış olduğu kitaplarında, ulusal ve uluslararası dergi ve gazetelerde kolayca görülmektedir.
Tarihçi Terzibaşı’nın malikânesinde gerçekleşen fikrî sohbetler hiç eksik olmamıştı. Meclisindeki konular çok yönlü olduğu aşikârdı. Şiir, hoyrat, tarih ve siyaset derken Terzibaşı’nın musiki makamların hakkındaki önerileri müzik ustaları için âdeta bir yol haritasıydı. İşin ilginç tarafı müzik makamlarını ustaca bilmesine rağmen kendisi makamları icra etmemişti. Tüm ayrıntısıyla makamları bilen böyle değerli bir zat için müzik sanatçısı olmak çok da zor değildi. Muhtemelen bu işi kendisi için tercih etmemesinin nedeni araştırmalarından uzak olmak kuşkusuydu.
Ata Terzibaşı’nın günlük yaşamı ise sabah 09:00 gibi kahvaltısını yaptıktan sonra saat 10:00 civarlarında misafirlerini ağırlardı. Ardından saat 14:00’da öğlen yemeği ile bulunduğu odada mutlaka Türk sanat müziği çalınmalıydı. Bir çağdaş Türk insanı gibi yemek masasında nezaket ve kibarlık eksik olmazdı. Akşamları ise bilgisayarının başında yazılarını yazdıktan sonra günün sonunda televizyon ya da radyoda Türkmen müziğini veya Türk halk müziğini dinlemeyi tercih ederdi. 2015 yılının son günlerine kadar koca bir ömür böyle düzenli bir rutinle geçti. Hayata gözlerini kapatmadan önce “Kerkük Ağzı Türkmence Sözlük” adlı kitabının son cildinde Türkmenlere aşağıdaki hoyratla veda etmişti;
Derd meni aldı neynim
Yatağa saldı neynim
Çox niyetler tutmuştum
Gevlimde (gönlümde) qaldı neynim
31 Mart 2016 yılında Türkmeneli’nin medar-ı iftiharı araştırmacı Av. Ata Terzibaşı Kerkük’ün Musalla mahallesinde bulunan Terzibaşı mezarlığından öteki dünyaya intikal etti. Nurlar içinde uysun.
- Öğr. Gör. Kerkük Açıköğretim Fakültesi Öğretim Elemanı
- Ankara Üniversitesi- Doktora Öğrencisi
