Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) bağlı silahlı güçlerin yaklaşık 5 yıl aradan sonra yeniden Kerkük’teki bazı petrol kuyularını ele geçirmesi kentte 2017 öncesi tabloyu gündeme taşıdı.
IKBY’ye bağlı Peşmerge güçleri, ABD’nin Irak’ı işgal ettiği 2003’ten Ekim 2017’ye kadar, merkezi hükümete bağlı güçlerin sadece bazı bölgelerde sınırlı sayıda bulunduğu Kerkük’ün denetimini elinde tutuyordu.
Terör örgütü DEAŞ’ın Haziran 2014’te Irak topraklarının üçte birini ele geçirdiği sırada da Peşmerge, Kerkük’ü örgütün saldırılarından koruma gerekçesiyle kentte Irak ordusunun boşalttığı tüm bölgelere konuşlandı.
Peşmerge’nin Kerkük’te bulunan petrol yataklarını ele geçirmesiyle yaklaşık 3 yıl boyunca kentteki petrol sahaları ve kuyuları IKBY’nin denetiminde kaldı.
ABD merkezli Enerji Enformasyon İdaresinin verilerine göre, Kerkük’ün yaklaşık 25 kilometre kuzeybatısında Havana, Bay Hasan, Babagürgür, Habbaz ve Cumhur olmak üzere 5 büyük petrol sahası bulunuyor. Dolayısıyla Kerkük, Irak petrolünün yüzde 18’ine tekabül eden 9 milyar varil petrol rezervine sahip bir kent olarak öne çıkıyor.
Irak Petrol Bakanlığının verilerine göre, Kerkük’te bulunan 5 büyük petrol sahasının günlük petrol üretim kapasitesi 320-340 bin varil.
Bu üretimin günlük ortalama 100 bin varili, boru hattıyla Ceyhan Limanı’na ihraç ediliyor. Günlük 30-70 bin varil petrol çıkarma kapasitesine sahip olan bu sahalarda yüzlerce petrol kuyusu bulunuyor. Her kuyu günlük yaklaşık 1000 varil petrol çıkarma kapasitesine sahip. Kerkük petrol sahalarından çıkarılan ham petrolden yapılan ihracatın dışında kalan miktarın bir kısmı depolanıyor, kalan kısmı da ülkenin mazot, benzin ve diğer yakıt ihtiyacının karşılanması için rafinerilere gönderiliyor.
Irak’ın da üyesi olduğu Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütünün (OPEC) verilerine göre, yaklaşık 40 milyon nüfuslu ülkede 150 milyar varil petrol rezervi bulunuyor.
Kerkük, Orta Doğu’nun en eski ve zengin petrol kuyularına sahip. Tarihi kaynaklara göre, kentte ilk petrol 1927’de ismi daha sonra “Irak Petrolleri Şirketi” olarak değiştirilen “Türkiye Petrolleri Şirketi” tarafından bulundu.
IKBY’nin 25 Eylül 2017’de sözde “bağımsızlık referandumu” düzenlemesi ve Kerkük’ü ilhak girişiminin ardından, merkezi hükümete bağlı güçler kentin kontrolünü ele geçirdi.
Irak merkezi hükümetine bağlı ortak güçler, Ekim 2017’de Peşmerge’nin elinde tuttuğu tartışmalı bölgelerin tümüne operasyon düzenledi.
Kerkük’teki Kürt siyasi partiler içinde en güçlü siyasi ve askeri nüfuza sahip Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB), operasyonun başlatılmasından kısa bir süre sonra Peşmerge’lerini kentten tamamen çekti.
Peşmerge’nin Irak merkezi hükümetine bağlı ortak güçler karşısında çatışmadan çekilmesi, IKBY’de tartışmalara neden oldu ve siyasi partiler arasında “ihanet” suçlamalarına yol açtı.
IKBY, Peşmerge’nin kente geri dönmesini isterken, Kerkük’teki Arap ve Türkmenler ise kentin merkezi yönetimin kontrolünde kalmasını destekliyor.
Irak Petrol Bakanlığına bağlı Kuzey Petrol Şirketi, IKBY’ye bağlı silahlı güçlerin 15 Mayıs’ta Kerkük’ün kuzeybatısındaki “Bay Hasan” petrol sahasında bulunan bazı kuyuları ele geçirdiğini bildirmişti.
Kuzey Petrol Şirketi, bu adımın Irak Anayasası’na aykırı olduğunu ve şirket olarak bu adımdan IKBY hükümetini sorumlu tutacağını duyurmuştu.
IKBY hükümetinden ise olaya ilişkin yalanlama gelmişti. IKBY Hükümet Sözcüsü Cutyar Adil, basına yaptığı açıklamada, bölgesel yönetime bağlı silahlı güçlerin Kerkük’ün Bay Hasan petrol kuyularını ele geçirdiği haberlerinin asılsız olduğunu öne sürmüştü.
Irak Meclisi Türkmen Grubu, IKBY’ye bağlı silahlı güçlerin Kerkük’ün kuzeybatısındaki Bay Hasan petrol sahasında bulunan bazı kuyuları ele geçirmesini yayınladığı yazılı açıklamayla kınamıştı.