Elçin’in, On İlden Sonra Hikâyeleri
Şemsettin Küzeci
Azerbaycan’ın ünlü hikayeci Elçin Efendiyev[1]’in “on yıl sonra Hikayeleri” başlıklı eserini Abdüllatif Benderoğlu tarafından toplanarak ve eski harflerle Irak Tanıtma ve Kültür Bakanlığı, Türkmen Kültür Müdürlüğünün 140. No’lu yayını olarak 1996 yılında Bağdat’ta yayınlandı. Kitabın hazırlayan ve önsözünü yazan Benderoğlu kitap hakkında şöyle ifade ediyor: “Elçin’in yazdığı hikâye ve romanlarında halk deyimlerinden, atalar sözünden, Azerbaycan Halk destanlarından yararlanan yazar, kurduğu diyaloglarında her nesneyi yerli yerinde kullanmayı en güzel bir biçimde başarır. Elçin, hele genç yaştayken yazdığı hikayeleriyle büyük şöhret kazandı. Bu hikayelerin bir bölümü çeşitli dillere çevrildi. Bizim görüşümüze göre, Azerbaycan romancılığının çağdaşlık temeli Elçin’in hikâye ve romanlarıyla daha fazla sağlanmıştı. O’nun hikâye ve romanları okurun karşısında yeni bir dünyayı getirir. Yeni düşünce genişliğini sergiler. İyimserliğin ufukların iyi insanlar için kurulması gerekli olan geniş bir dünyaya bağlanır. Yazarın kahramanlarının davranışları, mantığa uygun, akla sığan, gerçekle ters düşmeyen, bayağılıktan uzak, ibret verici ve öğreticidir”.
Elçin Efendiyev’in kitabında; öndeyiş, Benderoğlu daha sonra hikayeleri sırasıyla: Değişme, Kıtar, Pikosu latur 1968, on yıldan sonra, Talvar, Babilon nağılı, Hotil Bristol gibi hikayeler yer almaktadır. Kitabın son bölümünde de sözlük bölümü olarak koyulmuştur.
[1] Azerbaycan edebiyatının önde gelen isimlerinden olan Elçin, 13 Mayıs 1943’te Bakü’de doğdu. Tam adı Elçin İlyasoğlu Efendiyev olan yazarın babası ünlü hikayeci, romancı ve tiyatrocu İlyas Efendiyev’dir. Orta tahsilini Bakü’de yapan Elçin, Azerbaycan Devlet Üniversitesi’nin dil ve edebiyat fakültesinde öğrenim gördü (1960-1965). Yeteneği ve azmiyle öne çıkan Elçin, Azerbaycan İlimler Akademisi Nizami Dil ve Edebiyat Enstitüsüne asistan kabul edildi (1965-1969). Bu enstitünün nazariye şubesinde araştırıcı (1969-1972) ve baş araştırıcı (1972-1975) oldu. Azerbaycan Yazıcılar İttifakı’nın idare heyeti sekreterliğinde bulundu (1975). 1968’de Sovyetler Birliği Yazıcılar ittifakına üye kabul edildi. 1970’te Azerbaycan Bedii Nesri Edebi Tenkitte adlı tez çalışmasıyla filoloji doktoru oldu. (Elçin 1994: 9-10) Siyasi hayata da atılan Elçin milletvekilliğinin ardından 1993’ten beri Azerbaycan hükümetinde başbakan yardımcısı olarak çalışmaktadır.
İlk eserleriyle 1960’lı yıllarda edebiyat sahasına girmiş olan Elçin, yalnız Azerbaycan’da değil bütün eski Sovyet birliğinde edebiyat ve tenkit camiasının dikkat merkezinde olmuştur. Özellikle Mahmut ile Meryem, Ak Deve, Ölüm hükmü romanları ve birçok hikayesi devrin eleştirmen ve edebiyat bilimcileri tarafından tüm Sovyet nesrinde ciddi edebi-estetik olay olarak değerlendirilmiştir.
Elçin makale ve hikayeleriyle birçok ödüller kazandı. 1973’te Drujba Naradov dergisinin en iyi makale ödülünü, 1982’de Sovyetler Birliği Yazıcılar İttifakı’nın en iyi hikâye ödülünü yine aynı hikayeyle Nedelya haftalık gazetesinin 1982 en iyi hikâye ödülünü, Literaturnaya Gazeta’nın 1983 en iyi hikâye ödülünü, Smena dergisinin 1977 (Çardak hikâyesiyle) ve 1984 en iyi hikâye ödüllerini kazanmıştır.
Elçin eserlerinde bir taraftan sert bir realizm ile toplumdaki aksaklıkları göstermiş bir yandan ince bir romantizmle insani duyguları başarılı bir şekilde aktarmıştır. Onun üslubunun bir özelliği psikolojik derinliklere ulaşma becerisi ile yarattığı kahramanlarının yaşadıklarını oldukça gerçekçi bir bakış açısına bürümesidir. Elçin’in eserleri bir çok yabancı dile Rusça, İngilizce, Fransızca, Almanca, Çince, Arapça, Farsça, Macarca, Çekce, Bulgarca, Romence, Ukraynaca, Gürcüce ve diğer dillere çevrilmiştir. Türkiye’de ise Elçin’in roman ve hikayeleri defalarca basılmıştır.