Resul Rıza’nın “Ağlayan Çox Gülen Hanı?” kitabı
Şemsettin Küzeci
Resul Rıza Azerbaycan’ın milli şairlerinin başında gelen bir usta kalemdir. O 1959 yılında Şair Bahtiyar Vehapzade ve Kasım Kasımzade ile Irak’a ve Kerkük’e gelmişlerdir. Orada Türkmenleri ile önemli bağla kurarak, araştırma ve incelemelerde bulunmuşlardır. Dil, edebiyat ve kültür alanında Ata Terzibaşı ve diğer Türkmen yazarları ile görüşüp Kerkük’te Irak Azerbaycanlıların olduğunu tüm Azerbaycan halkına tebliği olarak duyurmaya gayret etmişlerdi. Bu bağlamda Resul Rıza Bakü’ye döndükten sonra “ Uzaq Ellerin Yaxın Töhfeleri” uzun makalesini Bağdat’ta yayınlanan “Qardaşlıq” dergisinin 6 sayısında dizi olarak neşir etmiştir. Resul Rıza ile Gazanfer Paşayev birlikte çıkardıkları “Kerkük Bayatıları” kitaplarında bu 6 makalenin özeti kitaplarının önsözü olarak yayınlanmıştır.
Bu vesileye de Resul Rıza ve Gazanfer Paşayev Irak’ta Türkmen bölgelerinde ve özellikle de Kerkük’te yediden yetmişe tanınmış ve saygıyla karşılanan iki bilim adamıdır.
Resul Rıza’nın “Ağlayan çoc, gülen Hanı?” kitabı 2007 yılında Gazanfer Paşayev tarafından hazırlanmış önsöz ve editörlüğünü Abdüllatif Benderoğlu yazdıktan sonra Yurt Dergisi yayınlarının 2 no’lu yayını olarak Kerkük Arabxa basım evinden çıkmıştır. Birinci no’lu ise, Elçin’in “Mahmut ve Meryem” romanı çıkmıştır.
Resul Rıza’nın bu kitabında özgeçmişi Abdüllatif Benderoğlu ile Gazanfer Paşayev tarafından 18 Mayıs 1990 tarihinde Bakü’de yayınladıkları “Komünist” gazetesindeki yazılarını olduğu gibi kitapta tekrar yayınlamışlardır. Daha sonra Resul Rıza’nın 67 şiiri kitaba konulmuştur. Kitabın son bölümünde Resul Rıza’nın Irak seyahati sonrası yayınladığı “Uzak Ellerin Yakın Töhfeleri” makalesi tekrar bu kitapta da yayınlanmıştır. Resul Rza’san Bir Şiir aşağıya alıyoruz.
YARALI KƏRKÜKÜN BUGÜNLÜ XOYRAT VƏ MANİLƏRİ
Bir yanım Mosuldur
Bir yanım Ərbil,
Bəxtimə yazıldı
Bu qara nisgil.
Çəkdiyim ağrılı
İllər içində
Nə bəd gəldi qanlı,
Qadalı bu il.
Güneylər, ay quzeylər,
Dərdim odu buz eylər.
Gəldi ağır günlərim –
Bir dərdimi yüz eylər.
Bağdaddan karvan gəlir,
Dərdli, pərişan gəlir.
Kimlər qurban kəsilib,
Sularım al-qan gəlir.
Məsulun yolu daşdı,
Yollar qana bulaşdı.
Bir-birinin qənimi
İki insan- qardaşdı.
Kərkük üstü dumandı,
Kərkük oda qalandı.
Kərbəla müsibəti
Buna baxsan yalandı.
Ərbilə,
Yanğın düşdü Ərbilə;
Höcəti kəsmək olmaz
Dava-dalaş, hərb ilə.
Ərbilə,
Karvan gedər Ərbilə.
Sirrini elə saxla
Nə qardaş, nə ər bilə.
Dənizə,
Dolu düşdü dənizə.
Namərd, əlin qurusun,
Necə qıydın Təbrizə.
Dərələr,
Yastı, çuxur dərələr.
Bağ salmadım ki, yadlar
Meyvəsini dərələr.
Bu dağlar,
Bu dərələr, bu dağlar.
Kimə neyləmişdilər
Sındırılmış budaqlar.
Ay buluddan göründü,
Yenə gizlənər indi.
Göydən bir dəmir düşdü,
Bütün Kərkük diksindi.
Tərlan uçdu, sar gəldi,
Dolukəsdi, qar gəldi.
Eyvana kölgə düşdü,
Dedim yağılar gəldi.
Bağdad qızıl, gümüşdü,
Bağdada yanğın düşdü.
Belə qara günləri
Bağdad haçaq görmüşdü.
Atlarım,
İlxı-ilxı atlarım.
Bir çətin günə düşdüm,
Ağladı xoyratlarım.
Naxçıvandan,
Təbrizdən Naxçıvandan.
Ağla, gözlərim, ağla!
Ayrıldın çox cavandan.
Külək əsdi güneydən,
Bir nalə qopdu neydən.
Alov yağdı, köz yağdı
Gecə ulduzlu göydən.
Kərkükün baş qalası,
Divarı daş qalası.
Ölü ana yanında
Tökür qan-yaş balası.
Qara yellər əsəndə,
Elin dərdi var səndə.
Yeddi qurban kəsərəm
Bu davalar kəsəndə.
Ay batdı gün doğanda,
Nur zülməti boğanda.
Kim görmüşdü buluddan
Ölüm daşı yağanda.
Tufan qopdu quzeydən,
Qara buludlu göydən.
Bir od düşdü Kərkükə –
Nalə qalxdı yüz evdən.
Göydə ildırım çaxar,
Dərələrdən sel axar.
Çox sürməz bu qaranlıq,
Səhər olar, gün çıxar.
***