Irak Türkmen romancı Celal Polat’ın yazdığı “Bağdatkatı” romanı RAWYAR JABBARİ tarafından yeni Türkçeye aktarıldı. Çok meşakkatli bir çalışma olan bu eser Celal Polat’ın vefatı sırasında basımı girmiştir. Ne yazık ki Romancı eserinin basıldığını göremeden gözlerini hayata yumdu. Kitaptan kesitler aşağıya alıyoruz:
CELAL POLAT
Çağdaş Mezopotamya veya Irak Türkmen Edebiyat Devri’nin kıymetli ediplerinden olan Celâl Polat; nazım ve nesir şeklinde çeşitli türlerde eserler vermiştir.
Babası Fettah Rıfat Sadullah Salihî, Kerkük ilinin İletişim ve Posta Dairesi’nin görevlilerinden olup annesi Sabuncular ailesine mensup Osman Ömer’in kızı Sabiha Hanım’dır. Fettah Salihî ailesinin üçüncü evladı olan Celâl Polat; 1 Temmuz 1954’te başkent Bağdat’ın Azamiye Semti’nde babaanne ocağında doğmuştur.
İlkokul ve ortaokulu 1970 yılında Kerkük’te tamamlayan Polat; 1971’de doğduğu şehrin Güzel Sanatlar Enstitüsü, Resim Bölümü’ne kaydolmuştur. 1977’de bu bölümden mezun olan Polat; Kerkük’e bağlı Altın Köprü nahiyesinde çeşitli okullarda resim ve estetik öğretmeni olarak görev yapmıştır.
Celâl Polat, Irak-İran Savaşı 1980-1988 sırasında askerlik hizmetine alınmış ve Eylül 1986 tarihinde terhis olmuştur. Askerliğini bitirdikten sonra öğretmenliğe dönen Polat; 1987 yılında dönemin zor şartlarından dolayı görevinden uzaklaştırılmıştır. Açığa alınan Polat; ailesinin geçimini sağlamak üzere çeşitli süreli yayınlarda yazar, çevirmen, editör, tasarım uzmanı vs. olarak çalışmıştır. 1992-1996 yılları arasında Yurt Gazetesi ve el-Mevkuf el-Sekafi Dergisi’nde çalışmıştır. Basın hayatının içinde olduğu yıllarda Benderoğlu ailesinin mensuplarından Dr. Abdullatif Umran Benderoğlu’nun kızı Amel Hanım’la evlenmiştir. 1994 yılının Şubat ayında evlenen Celâl Polat’ın bu evlilikten dört erkek çocuğu bulunmaktadır.
Yazın faaliyetleriyle geçimini sağlayan Polat, zor şartlar altında olmasına rağmen sanat hayatından taviz vermemiştir. Bilhassa yayın tecrübesi, dönemin öncüleri
kabul edilen birçok edebiyatçının ürünleriyle yakından tanışma fırsatını sağlamıştır. Bu önemli tecrübelerinden dolayı dönemin yurtiçi ve yurtdışı birçok süreli yayını
sayfalarını Celâl Polat’a açmıştır. Irak’ın Tarik el-Şaıb, el-Teah-î, Barış, el-Thaqafe el-Ajnabiye, Afak Arabiye, Birlik Sesi, Yurt, Türkmeneli, el-Menâr es-Sekâfiye ed-Devliyye, Türkmen Yazarı adlı gazete ve dergilerinde çeşitli ürünleri tefrika edilmiştir. Türkiye’de Kâğıt, Ay Vakti dergileri ile Hâkimiyet gazetesinde yazıları yayınlanmıştır.
Anadiliyle yazdığı bütün edebî ürünlerde Celâl Polat imzasını kullanırken, Arapça eserlerine Celâl Fettah Rıfat şeklinde imzasını atmıştır.
9 Nisan 2003’te Irak yönetiminin askerî müdahale sonucu kökten değişmesiyle Celâl Polat; Ocak 2007’de öğretmenliğe iade edilmiş ve 2016’de Sanat Müfettişi unvanıyla emekliye ayrılmıştır. Edebiyatın birçok türünde kalem oynatan Polat; Arapça, Kürtçe ve Osmanlıcayı çok iyi seviyede bilmektedir. Türkçeyi de ana dili Türkmence gibi kullanmıştır. Farsça ve İngilizceyi ise temel seviyede öğrenmiştir. 1984 yılından beri Irak Edebiyatçılar Birliği’ne, 1989 yılından beri de Irak Sanatçılar Birliği’ne üye olan Polat’ın; ana diliyle yazdığı bazı edebî ürünleri Arapça ve Kürtçeye çevrilmiştir.
Edebî tefrikalarının çoğunluğu hâlâ çeşitli süreli yayınlarda incelenmeyi beklemektedir.
Yirmi birinci yüzyılın küresel salgını olan Covid-19’a yakalanan Celâl Polat rahatsızlığı sebebiyle 2021 yılının Temmuz ayında Kerkük’teki Şifa On Dört Hastanesi’ne kaldırılmıştır. 16 Temmuz 2021’de Cuma namazından önce yoğum bakımda geçirdiği inme sonucu hakka kavuşmuştur. 67 yaşındaki Polat Kerkük’ün Büyük Yakası’ndaki Musalla Mezarlığı’nda toprağa emanet edilmiştir. Celâl Polat’ın kitaplaşan bazı ürünleri türlerine göre şöyledir:
Hikâye: Yürek Kırıntısı 1992 (Osmanlı Türkçesi).
Roman: Yalımlar Gölgesinde 1996 (Osmanlı Türkçesi), Yalımlar Gölgesinde 2009 (Türkçe), Kemik Çiftliği 2016 (Türkçe), Petrolün Tarihçesi (Türkçe, basılmamıştır) ve Bağdatkatı 2021 (Türkçe).
Çeviri: Nazım Hikmet; Benerci Niçin Kendini Öldürdü 1981 (Arapça), Yaşar Kemal; Yer Demir Gök Bakır 1991 (Arapça), Orhan Pamuk; Kırmızı Saçlı Kadın 2006 (Arapça), Yaşar Kemal; Yer Demir Gök Bakır 2007 (Arapça), Dede Korkut; Hikâyat Dede Korkut 2007 (Arapça), Hasan Ali Toptaş; Kuşlar Yasına Gider 2018 (Arapça), Hasan Ali Toptaş; Heba 2020 (Arapça), Dede Korkut; Hikâyat Dede Korkut 2020 (Arapça) ve Hakan Günday; Az 2020 (Arapça).
Otograf Piyes: Sumaklı Günler; (Osmanlı Türkçesi), Hubb Ebikak (Arapça) ve Mevt-î, Vedâ’a el-Tevahhuş (Arapça).
ÖN SÖZ
Romanın, Mezopotamya veya Irak Türkmen Edebiyatı’yla ilk münasebeti çeviri vasıtasıyla olmuştur. Osmanlı Dönemi’nde, Nisan 1913 tarihinde Kerkük’te çıkan Maarif Dergisi’nin yayınlanmasıyla Sernüvişt-î Kaza adlı roman, Ali Kemal Kâhyaoğlu tarafından Fransızcadan Irak Türkmencesine (Osmanlı Türkçesi) tercüme edilmiştir. Sernüvişt-î Kaza, Ortak Mezopotamya veya Irak Türkmen Edebiyatı Devri’nin ilk çeviri tefrika romanı olmakla birlikte, nesir alanında yeni bir edebî türün başlangıcı olarak görülmektedir. Böylece yerli edipler tarafından telif romanların kaleme alınmasına ön ayak olmuştur. Ortak Mezopotamya veya Irak Türkmen Edebiyatı Devri’nde Hayrettin Farukî’nin Kadın Kalbi adlı telif romanı ile ardından gelen Abdulhüseyin Umran Benderoğlu’nun Göktepe başlıklı telif romanı, müellifleriyle birlikte bu edebî türün öncüleri sayılmaktadır. Bilhassa Irak Cumhuriyet Dönemi’nde Göktepe’nin Irak Türkmencesiyle kitaplaşan ilk roman olmasıyla beraber bölgenin edebiyat sahasında bu türün tanımı netlik kazanmış ve önü açılmaya başlamıştır.
1970’li yıllardan itibaren Bağdat şehrinde Irak Türkmencesi (Osmanlı Türkçesi) ile çıkmaya başlayan Yurt Gazetesi, ediplerin çeşitli ürünlerinin yayınlanmasını sağlamıştır. Haftalık Yurt Gazetesi, roman türünün tanınmasına olanak sağlarken diziler şeklinde tefrikasıyla da dönemin edebiyatçılarına umut penceresi olmuştur. Gazetenin sağladığı yayın imkânları sayesinde Hamza Hamamcıoğlu’nun Sırmalı Pabuç, Beyaz Horoz, Efsun ve Yorgun Kuta adlı tefrika romanları ile Celâl Polat’ın Yalımlar Gölgesinde başlıklı tefrika romanı diziler şeklinde burada yayınlanmıştır.
Celâl Polat’ın ilk roman tecrübesinden sonra 2006- 2008 yılları arasında Kerkük vilayetinde çıkan Yurt Dergisi’nde Bağdatkatı (Uğurböceği) başlıklı ikinci tefrika romanı yayınlanmıştır. Tefrika romanın birinci bölümünden onuncu bölümüne kadar olan kısmı 2007-2008 yılları arasında Yurt Dergisi’nde çıkmıştır. Farklı sayılarda tefrika edilen Bağdatkatı tefrika romanının bütün parçaları temin edildikten sonra yayınlanan sayılarını kronolojik olarak bir araya getirmeye gayret ettik. Hatta bu tefrika romanın hiçbir yerde yayınlanmayan son on birinci bölümünü, 2 Aralık 2019’te Kerkük’te Celâl Polat’la yaptığımız şahsî görüşmemizde temin ettik ve böylece eserin bütün parçalarını ilk kez bir araya toplayabildik. Yazar hayattayken çalışmamıza her türlü samimî desteği sunmuştur.
Çalışmamızı hazırlarken Bağdatkatı tefrika romanının farklı anlaşılmasına yol açacak müdahalelerde bulunmamaya büyük özen gösterdik. Sadece eserin Yurt Dergisi’nde yer alan bazı sayfalarında kaymalar, harf yazılışlarında ve basımda kimi yanlışlıklar tespit edip düzeltme işlemlerini yapmak zorunda kaldık. Yine “XXXX” başlığı konan sekizinci bölümün başlığına da sekiz numarasını ekleyerek düzeltme işlemi yaptık.
Celâl Polat’ın Bağdatkatı tefrika romanının göze çarpan en belirgin özelliği, resmî Irak Türkmen, Türkiye ve Azerbaycan Türkçe alfabeleriyle kaleme alınmasıdır. Bu standart üç alfabe yazımının bir arada kullanması romancının benimsediği kendine mahsus sanatkârlık üslubundan kaynaklanmıştır.
Çalışmamız işin uzmanı birçok akademisyenin destek ve yönlendirmesiyle olgunlaşmıştır. Bu vesileyle çalışmalarımızda her türlü manevî ve ilmî yönlendirmede desteklerini esirgemeyen Sakarya Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Saygıdeğer Doç. Dr. Gülsemin Hazer danışman hocamıza en derin sonsuz şükranlarımızı arz ederiz.
Bilgi ve kaynak bakımından çalışmalarımızı besleyip her türlü katkıda bulunan Bağdat Üniversitesi, Diller Fakültesi, Türk Dili Bölümü Öğretim Üyesi kıymetli hocamız Sayın Prof. Dr. Siham Zengi’ye de teşekkürlerimizi vefa borcu biliriz.
Hazırlanan eserimizi çeşitli ilmî görüş ve verimli notlarıyla zenginleştiren Kerkük Üniversitesi, İnsanî Bilimler Fakültesi, İngiliz Dili Bölümü Öğretim Üyesi sevgideğer rahmetli hocamız Sayın Prof. Dr. Necdet Demirci’ye sonsuz samimî şükranlarımızı tekrarlarız.
Çalışmanın başından itibaren hiçbir desteğini esirgemeyen Sayın Celâl Polat hasta yatağında bile eserin durumunu yakından takip etmiştir. Fakat maalesef ki ömrü çalışmanın basımını görmeye yetmemiştir. Bağdatkatı tefrika romanın bütün sayılarının bir araya getirilip kitaplaşmasın sağlayan ve basım yayın haklarını bize devreden rahmetli Celâl Polat Beyefendi’ye en sıcak sonsuz teşekkürlerimizi sunarız. Yüce Allah’tan bembeyaz ruhuna mağfiret ve rahmet dilemekteyiz. Çalışmamızı Saygıdeğer Celâl Polat’ın vefatının 40. Gününe ithaf ederiz.
Daima yanımızda olan ve her türlü yardım ve desteği veren ailemize, bilhassa sevgideğer validemize en kalbî şükranlarımızı defalarca tekrarlarız.
Kıymetli okuyucularımız ellerinizde bulunan mütevazı çalışmamız, roman meraklılarına ve Çağdaş Mezopotamya veya Irak Türkmen Edebiyatı’nın roman türüne yararlı olmasını amaçlarız. Bu çalışmayla birlikte roman türündeki boşluğun bir nebze olsun doldurulması; bizi fazlasıyla dilşâd edecektir.
Rawyar JABBARİ
Kerkük; Rahîmava, 2021
Rawyar JABBARİ KİMDİ:
Haziran 1988’de Kerkük merkezinde dünyaya gelen Jabbari; ilk, orta ve lise tahsilini doğduğu şehirde tamamladı. Koya Üniversitesi Diller Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne kayıt yaptıran Jabbari, Doç. Dr. Goran Şükür’ün yönetiminde hazırladığı Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nda Reşat Nuri Güntekin adlı lisans teziyle bölüm üçüncüsü olarak mezun oldu ve aynı bölümde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladı. Yüksek lisansını Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı’nda, Prof. Dr. Mustafa Özcan danışmanlığında yazdığı Refik Erduran Tiyatrolarında Şahıs Kadrosu isimli teziyle tamamlayarak mezun oldu. Yurtiçinde ve yurtdışındaki çeşitli gazete ve dergilerde yazıları yayımlandı. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı’nda, Doç. Dr. Gülsemin Hazer danışmanlığında doktorasını sürdüren Jabbari, hâlen Selahaddin Üniversitesi Diller Fakültesi Türk Dili Bölümü’nde araştırma görevlisi olarak çalışmaktadır. Daha önce basılan ürünleri:
Kahtân Hürmüzlü; Uçmaktan Kendi Arzumla Ayrıldım 2018 (Türkçe).
Yılmaz Daşcıoğlu; Mihrace 2019 (Arapça).
Hamza Hamamcıoğlu; Efsun ve Yorgun Kuta 2020 (Türkçe).
Züher âl Misafir; Divan Züher âl Misafir 2020 (Arapça).
Kahtân Hürmüzlü; Kahtân Hürmüzlü’nün Otograf Piyesleri 2021 (Türkçe).