TÜRKMEN EĞİTİMİNİN BAZI SORUNLARI
Dr. Önder Saatçi
Bir süredir İstanbul’daki Kerkük Vakfı zoom programıyla internet üzerinden, dünyanın çeşitli yerlerindeki Irak Türkmenlerini bir araya getirmekte ve çeşitli konularda sohbet toplantıları düzenlemekte. Bu toplantılarda Türkmenlerin çeşitli sorunları da dile getirilmekte ve bir beyin fırtınası oluşturulmaktadır. Geçen haftaki sohbetin konularından biri de Irak Türkmenlerinin eğitim sorunlarıydı. Toplantıdan edinmiş olduğumuz izlenimler şunlar:
İlk, orta ve lise seviyesindeki Irak Türkmen okullarına Türkmenler yeterince ilgi göstermemektedirler. Çünkü Türkçe eğitim veren okullardan mezun olan öğrenciler Arapçayı yeterince öğrenemiyor ve ileride bir meslek sahibi olsa dahi iş bulmak ve iş hayatında ilerlemekte sıkıntı çekeceklerine inanılıyor. Bu yüzden veliler çocuklarını bu gibi okullara vermekte tereddütlüler.
Toplantıda konuşulan bir başka konu da Türkmenler Türkçe eğitim veren okullara haksızlık edildiğini. Lise bitirme (Bakalorya) sınavında Türkmen öğretmenlerin Türkmen öğrencilere zor sorular sorduklarını, oysa Arapça eğitim alan çocukların çok kolay sorularla sınava tabi tutuldukları ve böylece çok yüksek puanlar aldıkları idi.
Bir diğer sorunsa öğretmenlerin Türkiye Türkçesiyle eğitim almamış olduklarından dolayı Türkçeyle ders vermekte zorlandıkları; bundan dolayı eğitimde istenen kalite düzeyinin tutturulamadığıdır. Bazı Türkmen öğretmenler her ne kadar Türkiye’de hizmet içi kurslara gönderilmiş olsalar da bu kurslar da faydalı ve verimli olmuyor maalesef.
Şimdi, bu meselelerimiz üzerinde biraz kafa yormamız ve bazı çözüm önerileri getirmemiz gerekiyor. Her şeyden önce, Türkmen halkının Türkçe eğitime inandırılması gerekiyor. Fakat Türkçe eğitimin Irak’ta birçok kapıyı açtığı görülmeden halkımızın bu konuya ikna edinilmesi biraz zor görünüyor. Bunun için eğitim kalitesinin yükseltilmesi bir çözüm olabilir. Bu hususta Kerkük Vakfı toplantısında gelen önerilerden biri Türkmen okullarına Türkiye’den öğretmen gönderilmesi oldu. Bu konunun üzerine gidilmeli; Türkiye’den, belirli şartları taşıyan öğretmenlerin, belli bir süre Irak Türkmen okullarında hem ilköğretim hem de orta öğretimde görev almaları; böylece eğitim kalitesini yükseltmeleri yolu denenmelidir.
Toplantıdaki önerilerden biri de Türkmen çocuklarının Arapça öğrenmesinin geliştirilmesi için fen bilimleri (fizik, kimya, biyoloji, matematik) derslerinin Arapça, sosyal derslerin (coğrafya, vatandaşlık bilgisi, resim, vb.) ise Türkçeyle verilmesi idi. Bu konu “esas” okullarımızın bir dereceye kadar “şümul”leştirilmesi anlamına geliyor ki bu da çok ciddi bir adım olur ki öncesinde iyice ölçülüp biçilmeli ondan sonra bu hususta bir karara varılmalıdır.
Toplantılarda dile getirilen konulardan biri de bakalorya sınavında her bir kavmiyete farklı soruların sorulduğu hususuydu. Bu konunun eğitimcilik açısından doğru olmadığı kanaatindeyim. Aynı müfredata göre öğrenim gören bir ülkedeki öğrencilerin aynı sorularla sınava tabi tutulması gerekir. Ancak soruların dili farklı olabilir. Bu konunun da üzerine gidilmesi gerekir ki Türkmen okullarından mezun olan öğrencilere haksızlık yapıldığı kanaati giderilsin ve Türkmen okulları öğrenciyle dolsun. Bu arada, Arapça eğitim verilen okullarda bakalorya sınavında öğrencilere gözetmenlerce kopya verildiği söylentisinin Irak makamlarınca mutlaka soruşturulması ve bu gibi olayların, varsa, mutlaka ortadan kaldırılması gerekir.
Türkmen eğitiminin bir sorunu da yükseköğrenimle ilgili. Son yıllarda çeşitli Türk üniversitelerinde Türk dili ve edebiyatının çeşitli dallarında yüksek lisans (master) ve doktora öğrenimi gören pek çok Türkmen öğrencimizle temas hâlindeyim. Öğrencilerimizin Irak üniversitelerinde almış oldukları akademik eğitim maalesef yeterli değil. Türkiye Türkçesiyle yazılı ifade yetenekleri zayıf, kaynak bilgileri kıttır. Aslında, bu eğitim düzeyleriyle pek çoğunun yüksek lisansa başlamaları da akademik açıdan hiç uygun değil. Fakat Türkiye’de de yükseköğretimin çeşitli sorunlarla yüklü olması bu öğrencilerimizin hasbelkader birer yüksek lisans diplomasıyla Irak’a dönmelerini mümkün kılmaktadır. Fakat bu durum Iraklı Türkmen öğrencilerimizin lisans üstü öğrenimden yararlanmayacakları anlamına gelmemelidir. Irak Türkmenleri lisans üstü eğitimde bir strateji geliştirmeliler. Bu stratejinin iki ana soru etrafında şekillenmesi beklenir. Acaba Irak Türkmenleri mümkün olan en çok sayıda öğrencinin lisans üstü eğitimden faydalanmasını mı hedeflemektedirler? Yoksa belli bir seviyeyi aşmış olan öğrencilerin lisans üstü eğitim alarak gelecekte, Irak’taki üniversitelerde yetişmiş akademik personel olarak istihdam edilmesini mi önde tutmaktalar? Bu önerdiklerimizden birincisi lisans üstü öğrenimi tabana (halkın geneline) yaymayı diğeri ise lisans üstü öğretimde kaliteyi öne çıkarır. Türkiye’deki yükseköğretim politikasının da yükseköğretimi tabana yayma yönünde olduğu dikkate alındığında, bundan sonra da çok sayıda, ancak almış olduğu eğitim kalitesi çok da yüksek olmayan pek çok öğrencimiz olacaktır. Peki, Irak yükseköğretiminde hem sayıyı hem de kaliteyi nasıl yükseltebiliriz? Burada hem öğrenci hem de eğitici kadrosunun kalitesini bir arada düşünmeliyiz. Bu konuda da şu önerilerde bulunabiliriz:
Günümüzde Türkiye’deki üniversitelerden doktora almış pek çok öğretim elemanı kadro sıkıntısı yüzünden Türkoloji bölümlerinde görev alamamaktadırlar. Bu gibi akademik personelin belli standartları yerine getirenlerini Irak’taki Türk dili ve edebiyatı ve Türkçe eğitimi bölümlerinde görevlendirmek mümkündür. Ancak bu hususta Iraklı Türkmen politikacılarının etkili girişimlerde bulunmaları gerekir. Irak hükûmetinin bu taşın altına elini koyması sağlanmalı ve Türk makamlarını da bu konuda birlikte çalışmaya ikna etmek gereklidir.
Öğrenci kalitesinin de yükseltilmesi için şunlar yapılabilir: Türk dili ve edebiyatında öğrenim görmek isteyen öğrencilerimizin bir kısmının lisans öğrenimlerini de Türkiye’de almaları sağlanmalıdır. Türkiye’de yabancı öğrencilere verilen burslardan lisans öğrencilerimizin de yararlandırılması gereklidir. Bundan başka, çeşitli öğrenci değişim programlarıyla Irak üniversitelerinde öğrenim gören öğrencilerin lisans öğrenimi süresi içinde birkaç dönem Türkiye’deki üniversitelerde ders almaları sağlanabilir. Bütün bu tedbirler Iraklı Türkmen öğrencilerimizin akademik seviyesini yükseltecek ve yüksek lisansa yönelenlerin daha donanımlı bir şekilde bu eğitim sürecine başlamalarını ve daha verimli bir eğitim almalarını beraberinde getirecektir.
Bu gibi tedbirler alındığı takdirde Irak’taki Türkçe eğitim bütün seviyelerde umarız ki bir aşama kaydedecektir. Bununla birlikte Kerkük Vakfı’nda dile getirilen “Irak Türkmen Eğitimi Şurası” düzenlenmesi fikrinin de en kısa sürede hayata geçirilmesi gereklidir. Böyle bir şurada yapılacak tartışmalar ve alınacak kararlar Irak Türkmen eğitimine mutlaka yararlı olacaktır.
NOTLAR:
Esas: Bütün derslerin (Din Bilgisi hariç) Türkçe okutulduğu okullar
Şümul: 2-4 saat arasında Türkçe dersi verilen okullar