Vefatının 4. Yılında Kerküklü Tiyatrocu İsmet Hürmüzlü
Dr. Şemsettin Küzeci
Rejisör, oyuncu ve oyun yazar Türkmen KÖKENLİ Kerküklü İsmet Hürmüzlü, 1938 yılında Kerkük´te doğdu. İlkokul, ortaokulu ve yabancı dil eğitimini Kerkük’te yaptı. Ortaokuldan sonra Petrol Şirketine işçi olarak girdi.
Genç yaştayken Türkmen toplumunun uğradıkları haksızlıklara dayanmayarak, kardeşi Kahtan Hürmüzlü ve arkadaşı Tahsin Ali Attar ile bazı eylemlerde bulundu. Salah Kayacı’nın öldürülmesinden sonra Kerkük’teki yürüyüşlerde önalanda olduğu için tutuklandılar. Bir ay Kerkük’te bir hafta Bağdat’ta ve da sonra Hille şehrine ve kardeşi Kahtan da Basra’ya sürgün edilirler. Dolayısıyla da çalıştığı Kerkük Petrol şirketinde işten çıkarıldı. Babası 2 evini satıp sürgündeki oğullarına para gönderirdi. Irak Kralının 31. Kararı gereği her gün akşam sürgünde polis karakoluna gidip imza atılırdı. Otelin ve kaldığı adreste belli olması gerekirdi.
İsmet Hürmüzlü gençliğinden beri Tiyatroya meraklıydı. 1960 yılında “Baykuş” oyununu Kerkük’te yazıp yönetti. Bu oyunda başrol oynayarak 4 gün oynandı. “Men Ölüm Türkmen Yaşasın” kelimesini metinden çıkarılsın dediler. Kerkük emniyeti ancak çıkarılmayınca oyun Kerkük Emniyeti tarafından durduruldu.
1961 yılında Türkiye’ye gelerek Ankara Devlet Konservatuarı “Tiyatro Oyunculuk” bölümümü kazandı. 1966 yılında mezun olduktan sonra Kerkük’e döndü. Kerkük’te Türkmen Tiyatrosunu kurmak için girişimlerde bulundu. Ancak siyasi otorite İsmet Hürmüzlü’ye müsaade ve izin vermedi. 1967 yılında tekrar Türkiye’ye geldi. 1967–1968 yıllarında devlet tiyatrosunda sözleşmeli olarak çalıştı. 1969 yılında kadrolu oyuncu olarak devlet tiyatronsa alındı. Rejisör, oyuncu ve oyun yazarı olarak önemli çalışmalara imza attı.
Hürmüzlü, 1969‘dan beri Devlet Tiyatrolarında önce oyuncu daha sonra Reji alanında uzmanlaşarak bu görevini sürdürdü. Ayrıca yazar olan Hürmüzlü’nün bazı yapıtları yayınlanmıştır. Sahneye koyduğu bazı oyunlar şunlardır: Ölüm Tuzağı, Gömü, Ana Hanım Kız Hanım, Kamuoyu, Gün Ortasında, Karanlık, Pervaneler, Mevlana, yedi Kocalı Hürmüz, Silvanlı Kadınlar, 72. Koğuş. Yazdığı bazı oyunlar ise: Tufan, Bir Yabancı, Ölüm Kabini, Vuslat. Ayrıca İsmet Hürmüzlü’nün bazı çevirileri de bulunmaktadır.
1970’lerde ABD´ye giderek Washington DC´ de “New Playwringht Theatre School” da Stüdyo oyunculuğu üzerine yüksek düzeyde eğitim gördü. Washington Arena Tiyatrosu´nun çalışmalarına gözlemci olarak katıldı. Ayrıca İngiliz ve Fransız Tiyatrolarını yakından tanıma olanağı buldu.
1975–1976 yıllarında Türkiye’de Türk Gençleri Tiyatro topluluğunu kurup onlara Türklük şuurunu aşılamıştır. Yazmış olduğu “Bir Yabancı” kitabı ve oyunu ile 3 ay ETİ Sineması salonunda oynandı. Kerkük Katliamını Maltepe Ankara’da bir Türkmen Genci Kerkük’ten kaçıp Türkiye’de yaşam mücadelesi veriyor macerası anlatılıyordu.
1990–1992 yıllarında. Devlet Tiyatrosu Genel Müdür Yardımcısı görevini yaptı. 1992 yılında kendi isteği üzerine görevinden istifa etti. Kazakistan Kültür Bakanılığı’nın daveti üzerine Alma Atı Uygur Devlet Tiyatrosu’nda kendi yazdığı “Bir Yabancı” oyununu yönetti.
1992–1993 döneminde Makedonya Üsküp Haklar Tiyatrosunda Haldun Taner’in yazdığı “Lütfen Dokunmayın” adlı oyunu yönetti. Hürmüzlünün 1992’de “Ölüm Kabini” adlı oyunu İsveç’te Etos-Kültür Sanat evi CONTEST 92- Yarışmasında “Onursal Ödül” e layık görüldü. 1997 yılında yazdığı “Vuslat” adlı yapıtını Bursa Devlet Tiyatrosu’nda sahneye koydu. Gazi Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulunda bir yıl tiyatro eğitimi verdi.
İsmet Hürmüzlü’nün 1998’de “Sonsuz Gerçek Sanatına Doğru Oyunculuk” adlı kuramsal kitabı yayınlandı. 1990 yılında Devlet Tiyatroları Genel Müdür yardımcılığına atanan Hürmüzlü, iki yıl sonra kendi isteği üzerine görevinden istifa etti.
1996’dan 1999 yılına kadar Selçuk Üniversitesi Devlet Konservatuarı Sahne Sanatları Bölümü Tiyatro Ana Sanat Dalında Öğretim görevlisi olarak çalıştı. O dönemde Okullar buluşması( Konya)’da Türk Tiyatrosunun kurucusu Muhsin Ertuğrul ödlüne layık görüldü. O oyun “Jandak” adlı bir eser idi. Fransız Milli Kadın Kahramanı Maks Will Endersun Yazarı İdi. Ve Tercümesi İsmet Hürmüzlü yapmıştır.
1976–1977 yıllarında Kısa metrajlı TRT’de yayınlanan (Çok Sesli Bir Ölüm) Hikâyesi’nde başrol oynadı. Bu film Çek cumhuriyetinde 56 ülkenin katılımı ile film yarışmasında Jüri özel ödülünü aldı.
15 Mayıs 2003 tarihinde Genel Müdür Yardımcısı unvanıyla kendi isteği üzerine emekliye ayrıldı. Ancak, Tiyatrodan uzaklaşamıyordu. Emeklilikten sonrada yine devlet tiyatrosunda sözleşmeli olarak çalışmaya başladı. (Yedi Kocalı Hürmüz) yazdığı oyununu Diyarbakır’da ve “Mevlana”yı da rejisör olarak Konya’da sahneye koydu. Hürmüzlünün sanat hayatında çok önemli bir yer tutan başka bir önemli çalışması da “Irak Türkmen Tiyatrosu”nun kurucusu ve öncülerindendir.
Türkiye’ye yerleştikten 36 yıl sonra 2003’te Kerkük’e dönüp orada Türkmen Tiyatrocularını bir araya getirip önderlik yaparak “Irak Ulusal Türkmen Tiyatrosunu” kurdu. “Tufan” adlı oyun, Türkiye ve Irak’ta sahneye koyulduğunda büyük ilgi görmüştü.
İsmet Hürmüzlü; Tiyatro başta olmak üzere bir sanat düşünürü idi. “Politik Tiyatro” yaparak halkı düşündürmeye yönelik çalışmalara soyunmuştur. Kendisinin özel bir Tiyatro stratejisi var idi. bu nedenle Irak’ta Ulusal Türkmen Tiyatrosunu kurdu.
Hürmüzlü, Türkmen halkına önemli ve kalıcı hizmetler vermiştir. Ayrıca siyasi alanda da Irak Türkmen davasına olumlu katkılarda bulunmuştur. Vefalı Türkmen halkı Hürmüzlü’yü bağrına basmayı ihmal etmemiştir, her zaman sevip sayılan bir kişi olarak Türkmen toplumunda ağır başlı bir karakter sahibidir…
İsmet Hürmüzlü, zaman zaman Türkiye’nin Irak politikasıyla ilgili siyasi yorum ve analizleri de yapmıştır. Topluma birlik ve Beraberlik çağrıları da bulunarak 2005 Irak seçimlerinde önemli çalışmalarda bulunmuştur.
Irak Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Ankara Şubesinin bir süre başkanlığını da yapan İsmet Hürmüzlü, son yazdığı ve Kerkük Vakfı Tiyatro eseri “Ve Şeytanlar Yeryüzüne İndiler” gerçekçi bir tragedya olup diktatör Saddam’ın Türkmenlere karşı uyguladığı zulüm ve işkenceleri yalın bir dille kaleme almıştır.
İsmet Hürmüzlü emekli hayatından sonra Türkiye’de profesyonel olarak bir bazı sinema filmleri ve televizyon dizilerinde oynadı. 2006 yılında dünya’da ilgiyle izlenen “Kutlar Vadisi Irak” filminde bir Arap şeyhinin rolünü bir aktör olarak başarıyla oynadı.
Hürmüzlü; karizmatik olduğu için yapımcılar kendisine ağa rolünü yakıştırdılar. Kendisi de bu rolle özdeşleşti diye biliriz. Ama onun profesörlüğü onu her türlü rolde başarılı olduğu ortay koyuyor. “Kurtlar Vadisi Irak” filminden sonra 2007’de ATV’de gösterilen “Sıla” dizisi ve Samanyolu TV’de “Tek Türkiye” dizilerinde Ağa rolünde oynarken başarılarına bir yenisini eklemiştir.
Hürmüzlü vefa etmeden önce Tasavvuf ile ilgili alanları üzerinde yoğun çalışmalar yapıyordu. Ancak bu çalışmalara ömrü yetmedi… İsmet Hürmüzlü Mersin’e bağlı Tarsus Belediyesinin 2007’de düzenlediği 1. Türk Dünyası Tiyatro Türk Tiyatrosuna “Hizmet Ödülü” ne layık görüldü. İsmet Hürmüzlü Irak Türkmen edebiyatı ile de yakından ilgilenirdi. 2011 yılında 13 Türkmen şairin birer şiirlerini seslendirerek, bir şiir CD’si çıkardı.
İsmet Hürmüzlü kültür ve sanat yolunda bir süre hayat yolculuğu yaparak acımasız bir hastalığa yakalandı. 19 Ocak 2013 tarihinde tedavi gördüğü Ankara Hacettepe hastanesinde gözlerini hayata ebediyen yumdu. Sessizce severlerini gözyaşı içerisinde koyarak aramızdan ayrıldı. Mezarı nurla dolsun.