Kerkük’te Levi (Ermeni) Katliamı Kerkük 1924
Dr. Şemsettin KÜZECİ
Anavatan Türkiye’den ayrıldıktan sonra, Irak Türklerinin maruz kaldığı kötü muameleler zamanla soykırıma dönüşmüş olup, İngilizler Irak’ta kurmayı başardıkları kukla kraliyet sistemi için yapılan 1921 Halk Oylamasında, Kral Faysal’a karşı oy kullanan Türkmenlere karşı türlü oyunlar düzenlemeye başlamışlardır. Bunun ilk belirtisi; Kerkük’te Türkmenlere karşı işlenen ve edebiyatımızda Levi, Nesturi veya Ermeni katliamı adı ile anılan 4 Mayıs 1924 katliamıdır.
İngiliz politikasının temel taşını teşkil eden; Türkmenleri yok etme amacı, İngiliz Ordusunda paralı askerlik yapanlara devredilmiştir. Daha önceden hazırlanmış plana göre; 4 Mayıs 1924 (Ramazan 1324) ‘ün ilk günlerinde, Kerkük civarında mevzileşen paralı askerler, şehir içinde Türkmenlere karşı, kışkırtma yapmışlardır. Aynı zamanda şehirde bulunan İngiliz yanlısı satılmışlar, işgal ordusunca silahlandırılmışlardır. 4 Mayıs 1924, Ramazan Bayramı arifesinde, zorbalık yapan bir İngiliz askerinin büyük çarşıda bir şekerciden bir okka yaklaşık 2.5 Kg. Bedava şeker almaya kalkışması üzerine, Türkmen bakkal buna izin vermemiş, aralarında çıkan tartışma kavgaya dönüşmüştür.
Silah sesleri duyulmaya başlayınca, hazır durumda bekleyen ve Kerkük Kalesine giden yolların üzerinde mevzileşen İngiliz paralı askerleri, Türkmenlere saldırarak, büyük çarşıyı baştanbaşa yakmışlar ve önlerine gelen masum Türkmenleri kurşuna dizmişlerdir. İngiliz askerleri, Ramazan Bayramı arifesinde hamamlarda bulunan masum Türkmen kadınlarına da saldırmışlar ve zavallı kadınların ırzlarına dokunmuşlardır. Haberi alan Türkmenler ve civardaki köylüler silahlarına sarılmış ve İngiliz güçlerine karşı mücadeleye girişmişlerdir. Bunun üzerine İngiliz Hava Kuvvetleri şehri bombalamaya başlamıştır. Tam 72 saat süren 3 gün, 3 gece katliamda Kerkük’ün önde gelenlerinden Şeyh Mahmut Oğulları başta olmak üzere, 280 masum Türkmen şehit edilmiştir. Kerkük Kalesi ve civarındaki evlerden yağmadan kurtulan ev veya iş yeri yok denecek kadar azdır.
Anavatan basınında büyük yankılar yaratan bu cinayete. Bayramın birinci günü Kerkük Türkmenleri yasa boğan bu soykırımı üzerine, Kerkük’teki İngiliz hâkimi güçlükle halkı ve gelen aşiretleri yatıştırmış, suçluların derhal cezalandırılacaklarını bildirmiştir. Aynı zamanda Kerkük halkına hitaben Türkçe olarak hazırlanan bir bildiride yayınlanmıştır. İngiliz siyası hâkimi H. Dobs’un imzasını taşıyan 5 Mayıs 1924 tarihli bildiride, Liva ordusundaki Asurî askerlerin derhal Kerkük ile Süleymani’ye arasındaki Çemçemal’a nakledildikleri, bu arada kurulan mahkemeyle zarar görenlere tazminat ödenmesi, dükkânı yağmalanan veya tahrip edilenlerin mağduriyetlerinin telafi edilmesi için hükümetin karar aldığı ifade edilmiştir.
Böylece göstermelik olarak Türklerin gönlünü almak için hükümet bazı gayretler göstermiştir. Her zaman olduğu gibi bütün dünya sessiz kalmıştır. Bugünde öyle…!
