Romanya İzlenimlerim
Dr. Şemsettin Küzeci
Hollanda Türk Federasyonu Romanya’da
Merkezi Hollanda’nın Başkenti Amsterdam’da bulunan “Hollanda Türk Federasyonu” başlatmış olduğu Türk yurtları kültür gezisinin ilki Romanya’ya gerçekleşti. 20 kişiden oluşan Hollanda heyeti Federasyon Genel Başkanı Murat Gedik ve Hollanda’nın muhtelif şehirlerinde teşkilat başkanları heyette yeraldı. Bendeniz Federasyonun özel misafiri olarak heyette yer almaktan onur duydum. Üç gece 4 gün süren kültür gezimizin detaylarını ve izlenimlerimi aktarmak ve okurlarımla paylaşmak istiyorum.
Bükreş Havaalanında Buluşma
Romanya Demokrat Türk Birliği Harşova Şehri Şube Başkanı Rıdvan Mehmet Bükreş havaalanında gecenin geç saatlerinde bizleri karşıladı. Kısa bir sohbet sonrası birliğin özel otobüsüyle Köstence’ye doğru yola koyulduk. Rıdvan Bey Romanya’yla bizlere kısa kısa bilgi aktarıyor. Ama yolculuğun gece olması ve heyetin yorgun durumdaki halleri kimi uykuya kimi yola kimi de birbirleriyle koyu sohbete dalmış durumdalar. Kısa bir moladan sonra Rıdvan Bey yine yol ve mekânlarla ilgili bilgi aktarıyor… Yaklaşık 4 saat kara yolculuğu sonrası Nihayet Köstence’ye giriş yaptık. Saat 04’te Köstence Millenium Centrul Oteline giriş yaptık. Sabah Saat 08’de kahvaltı sonrası 09.30’da resmi temaslar başladı.
Türkiye’nin Köstence Başkonsolosluğu
Hollanda Türk Federasyonu resmi temaslarının ilk durağı Romanya’nın Köstence şehrinde bulunan Türkiye Köstence Başkonsolosluğu ziyaret edildi. Başkonsolos Ali Bozçalışkan bizleri kabul ederek, Konsolosluğun Romanya’daki çalışmaları hakkında heyeti bilgilendirdi. Geniş kültüre sahip olan değerli Başkonsolosumuz Romanya’daki Türkler ve azınlıklar hakkında önemli bilgileriyle heyeti aydınlattı. Romanya’yı gezmeden önce böyle bilgileri resmi biz ağızdan dinlemek gayet yararlı oldu.
Başkonsolos Ali Bozçalışkan’a Türk Dünyası Hizmet Ödülü
Romanya’da görevi süresince umum Türk kültürüne sunmuş olduğu hizmet ve gayretlerinden dolayı Türkiye’nin Başkonsolosu Ali Bozçalışkan’a Başkanı olduğumuz Dünya İletişimciler Derneği ve Türk Dünyası Kültür-Sanat ve İletişim Platformu adına “Türk Dünyası Hizmet Ödülü”nü kendisine sunduk. Ödülü Hollanda Türk Federasyonu Genel Başkanı aynı zamanda bizim Derneğin ve Platformun Hollanda Temsilcisi Murat Gedik ve RDTB Harşova Şube Başkanı Rıdvan Mehmet Beyle beraber takdim ettik. Ayrıca tarafımızdan hazırlanan ve Kerkük Kültür Derneğince de basılan içerisinde 3 Romanya’nın Türk Dünyası Kadın Şairleri Antolojisi “Nevruz Çiçekleri” kitabımızı da ve Murat Gedik’in kaleme aldığı “Avrupa Türk’üne Genel Bir Bakış” kitaplarımızı Başkonsolosa sunduktan sonra Sayın Konsolos ile toplu hatıra fotoğrafları çekerek Türkiye’nin Köstence Başkonsolosluğundan ayrıldık.
Romanya Türk Demokrat Birliği Ziyareti
Hollanda Türk Federasyonu heyetinin ikinci durağı Romanya Türk Demokrat Birliği’nin Köstence’deki Genel Merkezi oldu. RTDB Genel Başkanı Osman Fedbi heyeti merkezde kabul etti. RDTG’nin çok yoğun geçen seçim çalışmalarına rağmen RDTB, Hollanda heyetine ciddi ilgi ve alaka gösterdi. RDTB hakkında heyete bilgi veren Osman Fedbi, heyetinin ziyaretinden memnuniyetini dile getirdi. Kabul sonunda iki heyet arasında karşılıklı hediyeler sunuldu. Hollanda Türk Federasyonu tarafında Romanya Demokrat Türk Birliği Başkanı Osman Fedbi’ye ve Birliği Harşova Şube Başkanı Rıdvan Mehmet’e birer teşekkür Plaketi Federasyon Başkanı Murat Gedik tarafından takdim etti. Ayrıca Dünya İletişimciler Derneği ile Türk Dünyası Kültür-Sanat ve İletişim Platformu’nun “Türk Dünyası Hizmet Ödülü” bendeniz, Başkan Omsan Fedbi’ye takdim ettik.
Köstence Turu
Resmi temaslardan sonra Hollanda Heyeti Köstence turuna başladı. Heyete refakat eden ve rehberlik yapan Rıdvan Mehmet geniş bilgi birikimiyle heyeti bilgilendiriyordu. Köstence’nin önemli yerlerini tanımaya başladık. Tarihi miraslarından sayılan Hünkâr Cami ile Kral Cami ziyaretleri heyeti mutlu etmiştir. Camilerde nama kılındıktan sonra Köstence sahilinde ünlü Roman şair ve yazarlarının anıt ve heykellerinin bulunduğu bölgeler ziyaret edildi. Mevsimin kış olması hiçbir şey değiştirmedi. Sahilde oturan Roman Kemancı ile Gitarcı sahil kenarında gelen geçene müzik ziyafet gösterisinde bulunuyorlardı. Onlara yaklaştık. Fotoğraf makinelerimize sarıldığımız anda müzik ziyafeti kesi verildi. Anladık ki, bu müzisyenlere birkaç Leu[1] vermeden bu ziyafet devam etmez…
Mangaliye Esmahan Sultan Cami Ziyareti
Köstence’ye bağlı Mangaliye ilçesine hareket edildi. Orda 1573 yılına ait olan Esmahan Sultan Camii ziyaret etme fırsatına nail olduk. Bu Cami’nin adı nerden nasıl geldi. Esmehan Sultan, 1544 yılında Manisa Sarayı’nda dünyaya geldi. 1564 yılında Sokullu Mehmed Paşa ile evlendirildi ve bu evlilikten iki çocuğu oldu. Bunlar İbrahim Han ve Gülruh Sultan’dır. Bir yıl sonra Semiz Ali Paşa vefat etti ve eşi Sadrazam oldu. Artık her ikisi de güçlü ve etkili oldu. Eylül 1566’de, Dedesi I.Süleyman’ın ölümü üzerine annesi ve kardeşleriyle birlikte İstanbul’a geldi. Babasının saltanâtında devlette söz sâhipliği Esmehan Sultan’ın eşi Sokullu Mehmed Paşa’ya geçti ve bu nedenle Esmehan da büyük bir nüfûza ve güce sahip oldu. Devlet işlerine karıştığı bilinmemektedir, ama muhtemelen bunu vâlidesi Nurbanu Sultan’a ve zevci Sokullu Mehmed Paşa’ya bıraktı ve karışmadı. 1574’te babası vefat etti ve yerine kardeşi III. Murad tahta çıktı. Esmehan Sultan annesi gibi III.Murad’ın hasekisi Safiye Sultan’ı hiç sevmezdi. Bu nedenle Safiye’den kurtulmak ister. Bazı kaynaklara göre III.Murad’a Safiye Sultan’dan sonra ilk sunulan cariye Esmehan Sultan tarafından gönderilmiştir. 1579 yılında eşi Sokullu Mehmed Paşa’nın öldürülmesinden sonra dul kaldı. İlk zevcinin ölümünden sonra Özdemiroğlu Osman Paşa’yla evlenmek istedi, ama o bir nedenle istemedi. Sonra Esmehan Sultan ya Budin valisi Kalaylikoz Ali Paşa ya da Nişancı Feridun Paşa ile evlendi. 1585 yılında İstanbul’da bir doğum yaparken vefat etti ve dünyaya gelen bebek kırk gün sonra öldü. Esmahan Cami’den sonra Tuzla Camisi ziyaret edildi.
Şair Hayat Memeiş’e Aile Ziyareti
Yaklaşık 10 yıllık bir çalışma sonucu hazırlamış olduğum ve Kerkük Kültür Derneği tarafından Ankara’da basılan Türk Dünyası Kadın Şairleri “Nevruz Çiçekleri” Antolojisinde Romanya Türk Kadın şairlerinden Emil Emin, Lidia Cherieliuc ve Hayat Memiş yer almaktadır. Romanya’da ziyaretimizde Bu şairleri ziyaret edip onlarla iletişimimizi sürdürmeye çalıştık.
2004 yılında Romanya’nın Köstence şehrinde düzenlenen 11. Türk Dünyası Gençlik Günleri ve Kurultayı çerçevesinde tanıştığımız ve henüz lise öğrencisiyken ilk şiir kitabını çıkran şair Hayat Memiş’i ailesi ile birlikte evinde ziyaret ettik. Ancak Hayat bambaşka bir hanımefendi olmuştur. Öncelikle okulunda başarı kaydederek Tıp tahsilini bitirmiş ve hedefe doğru ilerliyor. İhtisasını Kardoloji bölümünde başlamıştır. Ayrıca Köstence Devlet Hastanesinde başarılı bir doktor unvanına sahiptir. Dr. Hayat Memiş ve Anne Babası bizleri evlerinde konuk ettiler. Akşam yemeği sonrası sıra geldi kitap ve tüm şairlere verilen “Ödül Belgesi” takdimine. Şair Hayat Memiş’e kitabı ve ödülünü takdim etmekten mutlu olduk. Çünkü Hayatın kitabı görür görmez gözündeki mutluluğunu his ettik ve ailesi de Hayat kadar mutlu olduğunu ifade edinceler biz de mutluluğumuza mutluluk kattık. Kitap ve ödül takdimi fotoğraflarımızı Hayat’ın annesi Bergüzar Hanım ve Babası Bayezid Beyler çektiler. Fotoğraf çekiminde çerçeveyi tutturmakta zorlansalar bile nihayet onu da başardılar. Kızlarının mutluluğuna mutluluk kattılar. Aile buluşmasından sonra bizler Hollanda Türk Federasyonu Başkanı Murat Gedik Bey de katılarak sohbetimizi güzel bir akşam kahvesiyle devam ettik. Başkan Murat Gedik, “Avrupa Türk’üne Genel Bir Bakış” kitabını Hayat Hanım takdim ederek, koyu sohbete gecemiz son buldu.
Galatı’da Türk Kütüphanesi Açılışı
Romanya’ya gidişimin haberini alan çok değerli araştırmacı yazar Nazara- Gülten Abdullah bizleri davet edip mutlaka Galatı’ya da gitmemizi istedi. Biz de Gülten hanıma karşı sevgi ve saygımız gereği onu kıramadık Ayrıca Türkiye’nin Köstence Başkonsolosunun da katılacağını duyduktan sonra, açılışa katılacağımızın sözünü verdik. Hollanda Heyeti kendi programlarına devam ettiler. Bendeniz de Şair Hayat Memiş hanımefendi ve Babası ile birlikte sabahın erken saatlerinde Galatı yoluna çıktık. Türk Kütüphanesinin açılışı bizim için çük önemliydi. Hele hele Türkiye Cumhuriyeti Köstence Başkonsolosumuzun destek verdiği bir proje olması biz gayet mutlu kıldı. Türk Kütüphanesi bölümünün açılışını Türkiye’nin Köstence Başkonsolosu Ali Bozçalışkan ve Gagauzyeri Kültür Bakanı ile çok sayıda protokol eşliğinde açılışı yapıldı. Açılış ve protokol konuşmalarından sonra Bize söz verildi. Böyle bir projenin açılışında hazır olmak bizim için bir onurdur. Kütüphaneye yaklaşık 25 adet kitap bağışladık. Daha sonra emeği geçenleri Türk Dünyası Kültür Sanat Hizmet Ödülü ile ödüllendirdik.
Gagauzyeri Özerk Bölgesi Kültür Bakanı
Türkçe Bölümü Kütüphane açılışında Gagauzyeri Özerk Bölgesi Kültür Bakanı ile bir araya geldik. “Nevruz Çiçekleri” kitabımızda 8 Gagauzyeri kadın şairin yer aldığına karşı bakan memnuniyetini dile getirdi. Kitabı kendisine takdim ettikten sonra hatıra fotoğrafları çektirerek, mutluluğunu ifade etti.
Romanya Kadın Şairlerinden Emel Emin Ziyareti
Türk Dünyası Kadın Şairleri “Nevruz Çiçekleri” Antolojisinde Romanya’dan yer alan usta bir kalemi ziyaret ediyoruz. Şair ve Doktor Hayat Memiş ile birlikte Emel Emin’den randevu aldık. Evine doğru gidiyoruz. Adresi net olarak alamdık. Ancak sokağının başına ulaştığımızda gecenin soğukluğuna rağmen bizi sokağın öbür başından gelerek karşıladı. Evine doğru bizi misafir etti. Kısa bir sohbet ve ikramdan sonra kitap ve ödül belgemizi kendisine takdim ettik. Kitabı inceledikten sonra olumlu değerlendirmelerde bulunarak bizleri gerçekten de mutlu etti. Hele hele Hayat Memiş Hanımın da kitapta yer almasına çok mutlu oldu. Hayat’ın çok değerli bir insan ve bir şair olduğunun adeta sertifikasını ödüllendirerek takdim etti. Daha sonra Kerkük edebiyatı ve Fuzuli’de konu açıldı. Bize Fuzuli’nin Gazelleri kitabını getirerek, içinden bir gazel okudu ve kitabı armağan etti.
Kırım Tatar Türkleri ile Buluşma
Romanya Müslüman Tatar Türklerin Demokrat Birliği (RMTTDB)’nin Milletvekili adayı Ersun Anefi, RMTTDB’nin Genel Sekreteri Dincer Geafer ve Gazeteci- Radyocu Gülşan İsmail ile otelde buluştuk. Bizler Kıırm Bayrağıyla Ajanda takdim ettiler. Bizler de kendilerine hizmetlerinden dolayı Türk Dünyası Hizmet Ödülü sunduk. Ayrıca Tatar Radyosuna da Kerkük Türküleri ile Türk Halk Müziği ve Sanat Müziği arşivini takdim ettik. Daha sonra aramıza Hollanda Türk Federasyonu Başkanı Murat Gedik’te katıldı. Murat Bey de onlara kitaplarından takdim etti. Ortak çalışmalar ve projeler üzerinde fikir alış verişi yapılarak görüşmemiz son buldu.
Bulgaristan sınırında Başpınar Türk Köyü
Hollanda Türk Federasyonunun Kültür gezisi çerçevesinde Bulgaristan sınırına 15 km. uzaklıkta olan Türk köyü Başpınarı ziyaret ettik. Orda ilk durağımız Köy Camisi idi. Etli börek ve ayran ikram edildi. Daha sonra köy muhtarı ile görüştük. Köyde 130 hane vardır. Nüfus ise 380 kişi yaşamaktadır. Belediye hizmetleri yeterli değil, dolayısıyla da Camide zaman zaman su sıkıntımız oluyor. Köyün gençleri ne yazık ki, Avrupa’ya göç edip oralarda çalışıyorlar. Aileleri de köyde hayatlarını sürdürmeye mücadele vermektedirler. Hollanda Türk Federasyonu teşkilatları her yıl dağıtmış olduğu Kurbanların bir kısmını geçen yık bu köyle getirmiş. Muhtar Selahattin eşliğinde bazı ziyaretlerimiz oldu. Yoldan geçen 8-10 yaşlarındaki çocukları muhtar çağırıp camiden neler öğrendiklerini soruyordu. Çocuklar hemen hemen en azından beş ayet kerime okuyorlardır. Dikkatimizi çeken 10 yaşında Atilla isminde bir öğrenci 7 ayet kerime birden okudu. Tebrikler sunuldu. Tabi ki, yanında da harçlıkla ödüllendirildi. Ayrıca Federasyonun teşkilat başkanları insani ve dini vecibelerini yerine getirmek amacıyla köyde durumu olmayanların bir kısmine mali yardımda bulundular. Köy çıkışımızda girişimizdeki gibi Sınır polisleri otobüsümüzü durdurmadan el salladı bizleri uğurladılar.
Medgidia Şehri Yalova ve Mudanya ile Kardeş Şehri
Romanya’nın Medgidia şehrindeyiz. Benzincide durup ihtiyaçlarımızı karşılarken önümüze bir tabela çıkıyor. Tabela ’de Türkiye’nin Yalova şehri ile Mudanya şehri yanlarında da Türk Bayrağı duruyor. Anlaşıldı ki, bu iki Türk şehri Medgidia Romanya’nın şehri ile kardeş şehirdirler. Böylece heyet olarak Kardeş Şehir tabelası önünde fotoğraf çekmeyi ihmal etmedik ve bir nabza olsa bile ülkemizi can Türkiye’mizi Romanya’dan yâd ettik.
Harşova’da Türk Kalesi Kalıntıları
Medgidia’dan sonra güzergâhımız Harşova’ya yöneldi. Orda ilk önce Sultan Mahmut Camii ziyaret ettik. Daha sonra Romanya Demokrat Türk Birliği’nin Harşova şubesini ziyaret ettik. Orda yine Börek ve çay ikram edildi. Karnımızı doyurduktan sonra Tuna Nehrine yöneldik. Ancak Osmanlıdan kalan Türk Kalesinin yıkıntılarını görmeden Tuna’ya bakılmaz diye düşlündük. Tuna’nın kenarında Kaleye çıkıp oradan kuş bakışı Tuna Nehrine baktık. Muazzam manzaralar eşliğinde bol bol fotoğraf çektirdik. Ancak havanın ve rüzgârın sert estiği bir akşam saatinde Kalede fazla kalmamıza izin vermedi. Ve Bükreş yolu bize göründü…
Bükreş’te Türk Mutfağı Sultan’da Akşam Yemeği
Genelde Türk heyetlerinin yurtdışı toplantılarda en fazla yemek sorunu olur. Hele hele otelde yemek yenilmediği takdirde ciddi sorunlardan biri de yemektir. Ancak Türk işletmecileri ve girişimcileri dünyanın her yerinde var olduklarını ispatlamışlar diyebiliriz. Bükreş’in merkezinde birkaç Türk lokantasına rastladık. Onlardan Sultan isminde Lokantada akşam yemeğini gönül rahatlığıyla yedikten sonra otelimize yerleştik.
Bükreş’te Türk Şehitliği
Bükreş’te Otelden ayrıldıktan Romanya Demokrat Türk Birliği Bükreş Şube Başkanı Turan Şemsi Beyi alıp Bükreş’te heyeti şubesine davet etti. Ancak şubeye geçmeden önce Türk Şehitliğini ziyaret ettik. Birinci Dünya Savaşı esnasında 1916-1917 yıllarında Türk Ordusunda Romanya’da şehit düşen 535 Türk Şehidin anısına yapılan anıtın önündeyiz. Dualarımız okuduktan sonra şehitliği geziyoruz. Şehitliğin sol tarafında Romanya’daki Türklerin de mezarlıkları bulunmaktadır. Orasını da ziyaret edip Fatihalarımızım okuduktan sonra aklıma değerli dostum rahmetli İsa Kayacan’ın “Mezarlık Kültürü” kitabı geldi. Kayacan’ın o kitabı mezarlıklarda yazılan şiirleri kapsamaktadır. Ben de açana bu mezarlıklarda şiir bulabiliriyim? Dostum Başkan Murat Gedik ile mezarları taramaya başladık. 2 adet mezar bulunduk Hemen kayıt altına alıp not ettik. Mezarlık ziyaretinden sonra Turhan Beyin rehberliğinde Bükreş turu yaptık. Orda Koskoca bir sarayı görüyoruz. Bu sarayı Romanya Diktatör kimliğiyle bilinen Nikolay Çavuşesku Romanya’yı 25 yıl yönetti. Görevde olduğu 1974-1989 yılları arasında ülkesini bölgenin ağır sanayi devlerinden biri yaptı. 1960’da ülkesini Varşova Paktı üyeliğinden çıkarması, Batı’nın Çavuşesku’ya olan sempatisini arttırdı. Çavuşesku hakkında Kimi diktatör kimi devrimci kimi de yorum yapmadan beden dilini kullanıyor. Bükreş’in merkezini ve önemli yerlerini Turan beyin rehberliğinde öğreniyoruz. Saraya gerçekten de gıptayla bakıyoruz. O saraya baktığımda Ankara’da tartışma konusu olan Külliyeyi hatırlıyorum. Sanki bu sarayları siyasetçiler sırtlarına alıp öbür dünyaya götüreceklerdir. Ha işte Saddam, işte Kaddafi, İşte Çavuşesku daha niceleri. Hatta hatta Sultan Mahmut bile bir şey götüremedi… Şehitlik ziyaretinin ardından Bükreş Camisi ziyaret edildi. Cami hocasının eşi heyeti karışıldı. Hoca ise sağlık nedenlerinden dolayı hastane de yatıyordu.
RDTB Bükreş Şube Ziyareti
Bükreş Turundan sonra Romanya Demokrat Türk Birliğinin Bükreş Şubesine hareket ediyoruz. Salona girer girmez kalabalık bir heyetle heyetimizi karşıladılar. Yaklaşık 25 kişi civarında yönetim kurulu ve üyeleri heyetimizi sıcak bir şekilde karşılayıp konuk ettiler. Başkan Turan Şemis kısa bir konuşma yaptıktan sonra Hollanda Türk Federasyonu Heyetini Başkan Murat Gedik takdim etti. Daha sonra Romanya Türk Araştırmacı ve Usta yazarlarından olan Mustafa Ali Mehmet kısa bir konuşma yaparak kendi eserlerinden olan Türklerin tarihi adlı kitabına heyet takdim etti. Toplantıya gecikmeli de olsa katılan Türkiye’nin Bükreş Büyükelçiliğinde Din görevlisi olan Osman Kılıç, bir teşekkür konuşması yaparak, Romanya-Türk ilişkilerine değindi. Hollanda Türk Federasyonu Başkanı Murat Gedik Avrupa Türk’üne Genel Bir Bakış kitabını hem Turan Şemis Beye hem de Mustafa ali Mehmet’e takdim etti. Ardından da bizleri takdim etti.
Irak Türkmenlerinin Tanıtımı
RDTB Bükreş Şb. Başkanı Turan Şemis’in K.Irak Erbil’de 6 ay civarında görev yaptığını öğrendikten sonra Irak’taki Türkmenler ile ilgili konuşmama cesaret ekledi. Irak’taki Türkmenlerin son durumuyla ilgili kısa bilgi aktardıktan sonra birliğin Şb. Başkanı Turan Beye Irak Türkmen Bayrağı, Kerkük Türküleri CD’si ve TRT Radyo Arşivinde bulunan Türk sanat ve halk müziği flaşını takdim ettik. Buna ilaveten Dünya İletişimciler Derneği ile Türk Dünyası Ödül Belgesini Turan Şemis Beye ve Araştırmacı yazar Mustafa Ali Mehmet Beye sunduk. Birliğin hazırladığı güzel ikramları eşliğinde çalışmalarımız hakkında sohbetler yaptıktan sonra artık veda zamanı geldi. Hollanda ile İstanbul-Ankara’ya dönmek üzere Romanya’nın Bükreş Havaalanına yola aldık. Oradan da Romanya gezimizi sevgiyle hoş sedayla noktaladık.
[1] Romanya’nın Para Birimidir. 100 Euro = 420 Leu