Türkülerin Efendisi Türkmeneli’nin Sesi
Abdurrahman Kızılay
Dr. Şemsettin Küzeci
“Altun Hızma Mülayim” türküsüyle Türkiye’de gönüllerde taht kuran Kerkük’ün duayen ismi, müzik elçisi Abdurrahman Kızılay, 1940 yılında Kerkük’te doğdu. İlk ve orta öğrenimini Kerkük’te tamamladı.
Ortaokuldayken Kerkük’ün usta sanatçısı Reşit Küle Rıza, Mustafa Kalayı, İzzettin Nimet, Mehmet Gülboy ve Abdülvahit Küzeci ile musiki gecelerini ve eğlenceleri izlerdi. Onlar kendisine Türkmen sanatının, müziğinin ilham kaynağı oldu. Asıl adı Abdurrahman Ömer İbrahim olan Kızılay’a, uzun yıllar Kerkük Kızılayı’nda gönüllü olarak çalıştığı için Kızılay soyadı önerilmiş, kendisi de bu soyadını kabul etmişti.
1956 yılında Irak Televizyonun açılışında Abdülvahit Küzeci ile ilk kez canlı olarak düet yapan Abdurrahman Kızılay, Küzeci’nin 1958 yılında Türkiye’ye ikinci kez geldiğinde “Abi beni de yanında götür der” ve Küzeci de Kızılay’ı ilk kez Türkiye’ye getirir. Türkiye’de Nida Tüfekçi ve diğer müzisyenlerle tanıştırır.
Kızılay, 1959 yılında açılan Bağdat Radyosu Türkmence bölümünde Abdülvahit Küzeci’ den sonra bazı türküler kayda aldı. 1960 yılında öğrenim için Türkiye’ye gelen geldi. Ankara Devlet Konservatuarı Kontrbas bölümüne girdi ve altı yıl eğitim gördü. Ayrıca iki yıl kadar da rahmetli Fahri Kopuz’dan klasik Türk Müziği özel dersleri aldı.
1966 yılında Kerkük’e döndü. Kısa bir süre Bağdat güzel sanatlar Akademisi’nde müzik tahsiline devam eden Kızılay, 1967 yılında Türkiye’ye temelli yerleşerek, hayatını ömrünün sonuna kadar başkent Ankara’da sürdürdü. 16 Ekim 1970 tarihinde Libya Büyükelçiliğinde tanıştığı Ayla hanımla hayatını birleştirdi. 1974’te Türk vatandaşlığına kabul edildi.
Urfalı Mehmet Özbek ile tanışan Kızılay kısa sürede gerçek bir dayı yeğen olarak Kerkük türkülerini tüm Türkiye’ye tanıtmaya çalıştılar. 1966 yılında Urfalı türkücü Nuri Sesigüzel tarafında bir siyah beyaz filmde Kızılay’ın “aynaya bahtım saç beyaz olmuş” türküsü seslendirilerek, Türkiye’de ün kazandı.
Ud aletini ustaca çalan Kızılay, Türkçe’nin yanında Arapça şarkılar da icra ederek, başta Türkiye olmak üzere Almanya, ABD, Belçika, Hollanda, Lübnan, Kırım Özerk Cumhuriyeti, Suudi Arabistan gibi ülkelerde de konserler verdi.
Irak Türkmen türkülerinin 160 türküsünü notalarıyla birlikte kapsayan “Kerkük Türküleri” kitabını Kültür Bakanlığı Sanatçısı Salih Turan ile birlikte hazırlayarak, 1990 yılında Ankara’da basıldı.
Türkiye’de Kerkük Türkülerini tanıtan ve kaynak kişisi olan Abdülvahit Küzeci’den sonra gelen Kızılay, okuduğu Kerkük türküleri ve hoyratlarını TRT ve özel tv kanallarıyla radyolarda zevkle izlenmektedir.
Abdurrahman Kızılay 2004-2007 yılları arasında merkezi Ankara’da bulunan Türkmeneli İşbirliği ve Kültür Vakfı’nda yönetim kurulu üyeliği yaptı. 2006-2008 yılları arasında Türkmeneli TV’nin Ankara stüdyolarından “atunhızma” ile “dost bağın bülbülleri” müzik programlarını Mehmet Özbek ile birlikte hazırlayıp sundu.
Abdurrahman Kızılay’ın okuduğu türküler ve Kerkük hoyratları Kerkük’e karşı uzun bir hasreti giderir gibiydi. Severleri için, Irak Türklerinin bütün trajedisini taşır gibi hüzünlü, acı dolu bir sitemi seslendirirdi.
Kızılay, Kerkük türkülerini tanıtırken Kerkük’teki Türk varlığının yaşadığı sıkıntılarını da Türkiye ve Türk dünyasında duyulmasına çalıştı. Kerkük’teki dramı adeta horyat ve türkülerle tüm dünyaya duyurmaya gayret etti…
TRT Türk Halk Müziği repertuarında Abdurrahman Kızılay Kaynak kişi olarak adına sekiz adet türkü kayıtlıdır. http://www.trtnotaarsivi.com/thm_arama.php…
“Altın hızmav mülayim” ,“Değirmenci”, ”Ağlama ceylan balası”, ”Cerrevun kulpu burma”,”Elinde ayağında acem kınası “,”Dağlar dağlar” gibi türküler ve birçok hoyrat Türk müziğine kazandıran Kızılay, bestelediği “Aynaya baktım saç beyaz olmuş “,”Evlerinin önü boyalı direk”,”Esmer güzel esmer”,”Aç aç kollarını”, “Yazmalı gelin yaz mene” ve “Kerkük’ten yola çıkah gideğ Erbile Erbile” Türkiye’de en çok bilinen türküler arasında yer almaktadır.
Evli iki çocuk babası olan Kızılay, 72 yaşındayken 12 Aralık 2010 tarihinde Ankara’da vefat ederek Cebeci Asri mezarlığında toprağa verildi.
Aldığı Ödüller:
- 2002 Türkiye Yazarlar Birliği Türk Müziğine “Hizmet Ödülü”.
- 2005 Türk Ocakları “Kültür Ödülü”.
- 2011 TRT Müzik Ödülleri “Onur Ödülü”.