Skip to content
14 Temmuz 2025
  • Facebook
  • Twitter
  • Youtube
  • Instagram
IRAK TÜRKLERİNİN BAĞIMSIZ SİYASİ GAZETESİDİR

IRAK TÜRKLERİNİN BAĞIMSIZ SİYASİ GAZETESİDİR

Sosyal medya hesaplarımız

  • Facebook
  • Twitter
  • Youtube
  • Instagram
Primary Menu
  • HABERLER
    • Akademik Makaleler
    • Arapça
    • Azerbaycan
    • Basın
    • Dünya
    • Editörden
    • İngilizce
    • Kitap
    • Kültür – Sanat
    • Türkiye
  • Yazarlar
  • Multimedya
  • Kütüphane
  • Kültür – Sanat
  • Röportajlar
  • Hakkımızda
  • Künye
  • Türkmeneli’ni Tanıyalım
  • Kerkük Türküleri
  • Kerkük Kültür Derneği
  • Kitaplarımız
  • İletişim
  • Home
  • Azerbaycan
  • QAPI: bir az tarixi, bir az filoloji, bir də həyati…
  • Azerbaycan

QAPI: bir az tarixi, bir az filoloji, bir də həyati…

Kerkük Gazetesi 8 Ocak 2025
49f33cb5f8899ecfd9fe103f4de28bb4

QAPI: bir az tarixi, bir az filoloji, bir də həyati…

Əkbər QOŞALI

1. Fəlsəfi və simvolik anlamlar

“Qapılar
açılır, örtülür,
Gah sürətlə,
gah asta;
Gah bu geniş dünyaya,
gah da yerin altına”… (Əli Kərim)

Hər gün qapılar açılır, hər gün qapılar örtülür. Həyat bu keçidlər üzərində qurulu…
Qapının anlamları təkcə fiziki deyil, həm də məcazi qatlarda gizli… Qapının önünə xəyal qoyun, eşq nəqş edin, irfan yaraşdırın, görün ki o, özündən necə üstün olur…

2. Tarixilik və dilçilik

Qədim türk dilində “kapığ” kimi səslənən “qapı” sözü, yüzillərin süzgəcindən keçib bizə çatdı.
Göytürk yazılarında həm fiziki, həm də simvolik anlam daşıyan bu söz, mədəniyyətlərin yaddaşında iz buraxdı.
Bir müddət sonra, bu söz, öz deyiliş şəklini yavaş-yavaş itirməyə başlamış olsa da, fərqli fonoformalar alaraq çağdaş türkcələrdə hələ də yaşayır.
Kaşğarlı Mahmud dədəmizin sözlüyündə “kapuğ”a dönən bu qavram – çağdaş Macarıstanda “kapu”, Anadoluda, Balkanlarda “kapı”, Türkmənistanda “gapy”, bizdə isə “qapı” şəklində yazılmağa, səsləndirilməyə davam edir.
Bizim türkcədə isə “qapı” və “qabıq” olaraq iki dəyişik forma və məzmunda işlədilir.
Qazax, qırğız, özbək, uyğur, tatar, başqurdca… isə necə deyərlər, qapının söz olaraq özü yox, ən yaxın, ən doğma məzmunu işləkdir: “eşik”. Bizdə necə “evim-eşiyim” deyirlər, bax onun kimi… Evdən çıxdınsa eşikdir, amma ev ilə eşik birlikdə bir bütövdür, tamdır.

3. Simvolik keçidlər, tarixi yönlər

Göytürk yazılarında “kapığ” yalnız fiziki giriş yeri deyil, həm də şəhərin və ya dövlətin inzibati mərkəzlərinə aid bir simvol idi. Bu, qapının həm maddi, həm də simvolik anlamını göstərir.

Göytürk yazılarında “kapığ” yalnız fiziki giriş yeri deyil, həm də şəhərin və ya dövlətin inzibati mərkəzlərinə aid bir simvol idi.
Bu məqamda qapıdan qapıya keçmiş olaq:
Dəmirqapı Dərbənddən tutmuş, çalınmış Gəncə qapılarından keçmiş, qarşısında Sisianovun kəlləsi kəsilmiş Bakının Qoşaqala qapısınadək, tarix qapılarda gizlidir…
Bəs Naxçıvan, Başkeçid, İrəvan, Ərdəbil, Təbriz, Kərkük, Hələb, Bayır-Bucaq adlarının yanıbaşındakı qapı məzmunları bir bütövün parçalarını ifadə etmirmi?..

4. İnsanın içəri qapıları

Ariflər deyir, ən ağır qapılar insanın öz içindəki qapılardır – pas atmış anıların ağırlığı altında “gizlənən” qapılar.
Bu qapıları açmaq üçün bəzən uzun illərə ehtiyac duyulur. Könül deyir, nə ola, o uzun illər keçmiş ola…
Ariflər onu da deyir ki, vardır, əfəndim – hər qapının illa bir açarı vardır.

Deyiliş, yazılış şəkli dəyişsə də, mahiyyət dəyişmədi: qapı həmişə bir keçid, bir bağlayıcı oldu.

Yunus Əmrə necə deyirdi? –
Dirildik pınar olduq, irildik irmak olduq,
Axdıq dənizə daldıq, daşdıq əlhəmdülillah.
Taptuğun tapusunda, qul olduq kapusunda,
Yunus miskin çiy idik, bişdik əlhəmdülillah.

5. Uşaqlıq dönəmi və həyat yaddaşı

Biz uşaqkən evimizin qapısından içəri girən hər kəs sanki özü ilə yeni bir aləm gətirirdi.
Biz uşaqkən qapımız hüzur idi, sevinc idi. Amma o qapının bağlanması heç vaxt kədər yaratmırdı; çünki hər bağlanış yeni bir başlanğıca hazırlıq idi…

6. Könül və mədəniyyət qapıları

İnsan könlü də bir qapıdır. Bəzən sevgi dolu, bəzən kədər… Onu açmaq cəsarət istər. Həyatda, bəlkə də, ən çətin şey ürəyin qapılarını birinə açmaqdır…

“Qapı” sözü və onun dəyişiklikləri təkcə dilin deyil, həm də mədəniyyətin bir dəyişim tarixidir.
Mədəniyyət özü bir qapıdır. Kitablar, rəsm əsərləri, musiqi – bunlar hamısı keçmişdən gələcəyə keçirən qapılar deyilmi?.. Onlardan keçərək başqalarının düşüncələrinə və hisslərinə toxunuruq. Bizə bəlli olmayan dünyalara, başqalarının xəyal gücünə yol tapırıq…

7. Qapının dərin anlamı

Hər qapının bir övgüsü və öyküsü vardır. İnsanın özünü, çevrəsini qorumaq, fərqlilikləri ayırmaq və eyni zamanda birləşdirmək ehtiyacı nə qədər çoxdursa, övgü və öykü də o qədər çoxdur.
Məcazi və fiziki baxımdan insanoğlunun həyatında əvəzsiz bir simvol və funksiya olan qapı mövcud olmasaydı, onu yenidən yaratmaq lazım gələcəkdi.

İnsan təbiəti yeni aləmləri kəşf etməyə və özünü yeniləməyə meyillidir.
Doxsan doqquz bağlı qapı varsa, mütləq bir açıq qapı vardır – bu, insanoğlunun inancını, fitrətini göstərirr…

Paylaş:

Continue Reading

Previous: Trump’ın “sus payı” davasında ceza duruşmasının ertelenmesi talebi temyizde reddedildi
Next: Irak Bakanlar Kurulu toplantısında alınan kararlar

Related Stories

3f8f5bf6-65e8-4189-878c-cfbebe7623d8
  • Azerbaycan

Tebriz’den Şiir var “Sən Məni Onda Gör”

Kerkük Gazetesi 29 Haziran 2025
509483061_122129780126836377_4033825143399380334_n
  • Azerbaycan

Bitsin savaş

Kerkük Gazetesi 23 Haziran 2025
f2a644a9-10a1-4108-b7a9-d48d18850ccb
  • Azerbaycan

Kahramanmaraş’ta Azerbaycan Mahallesi Açıldı – Tarihi Kardeşliğin Yeni Sayfası

Kerkük Gazetesi 20 Haziran 2025

Güncel Haberler

Nesrin Erbil’den ” 14 Temmuz” Şiiri D_bUtQFXoAAwXt0 1

Nesrin Erbil’den ” 14 Temmuz” Şiiri

14 Temmuz 2025
Irak: Sıcaklık, Çöl ve İhmâl ok 2

Irak: Sıcaklık, Çöl ve İhmâl

14 Temmuz 2025
Türkmen kadınları: Acıyı Sabırla Yoğuran kadınlar kadınlar 3

Türkmen kadınları: Acıyı Sabırla Yoğuran kadınlar

14 Temmuz 2025
Settar Köprülü’den “Şehit” Şiiri 14-temmuz-ne-gunu-14-temmuzun-anlam-ve-onemi-ne-4ju2 4

Settar Köprülü’den “Şehit” Şiiri

14 Temmuz 2025
Mustafa Ziya’dan “Qere Gün” Şiiri kerkukkatliami1 5

Mustafa Ziya’dan “Qere Gün” Şiiri

14 Temmuz 2025

Editörden

178386911_1925588547591950_2559509787806110237_n
  • Dr. Şemsettin Küzeci
  • Editörden
  • Haberler
  • Türkmeneli
  • Yazarlar

Irak Türkmen Cephesi 26 Yaşında

24 Nisan 2021
ALTUNKÖPRÜ ŞEHİTLERİ (1)
  • Dr. Şemsettin Küzeci
  • Editörden
  • Türkmeneli
  • Yazarlar

30. Yılında Kerkük’te Altunköprü Katliamı

28 Mart 2021
120594794_3362293387141128_9047910336164904962_n
  • Azerbaycan
  • Dr. Şemsettin Küzeci
  • Editörden
  • Türk Dünyası
  • Yazarlar

Karabağ Bizimdir. Karabağ Azerbaycan’dır

18 Ekim 2020

Videolar

eed5bfac-185e-4361-a144-ea9eb702ee9d
  • Azerbaycan
  • Basın
  • Haberler
  • Türk Dünyası
  • Türkmen Edebiyatı
  • Video
  • Videolar

Kerkük’ün Milli Yazarı Ata Terzibaşı’nın Hayatı Filim Oldu

26 Aralık 2024
demirel
  • Haberler
  • Türk Dünyası
  • Türkiye
  • Türkmeneli
  • Videolar

20 önce Süleyman Demirel Irak Türkmen Öğretmenlerini kabul etmişti

23 Aralık 2020
indir
  • Basın
  • Haberler
  • Türkmen Basını
  • Türkmeneli
  • Videolar

Kerkük Gazetesi’nin YouTube kanalı açıldı

16 Kasım 2020

Foto Galeri

DSCI8493
  • Basın
  • Foto Galeri
  • Haberler

Türkmeneli TV’nin eski Teknik Müdürü Sacit Baydar Vefat etti

17 Ekim 2020
M ZİYA1
  • Foto Galeri
  • Kitap
  • Kütüphane

Mustafa Ziya’nin Küçük Not Defterinden Şiirler kitabı çıktı

20 Ocak 2020
1828866_620x410
  • Foto Galeri

ABD’li komutandan Münbiç’e ziyaret!

8 Şubat 2018
Facebook
kerkuk_turkuleri
Youtube

AMACIMIZ

Irak’taki Türkmenlerin gerçek anlamda varlıklarını, birlik ve beraberliklerini sağlamak; gazete yoluyla da sıkıntılarını, kültürlerini ve varlıklarını dünyaya tanıtmak ve Türk dünyası arasında bir köprü oluşturmaktır.

Bizi Takip Edin

Facebook Twitter Youtube Instagram
Menu
  • Hakkımızda
  • Künye
  • Türkmeneli’ni Tanıyalım
  • Kerkük Türküleri
  • Kerkük Kültür Derneği
  • Kitaplarımız
  • İletişim

  • HABERLER
  • Yazarlar
  • Multimedya
  • Kütüphane
  • Kültür – Sanat
  • Röportajlar
  • Facebook
  • Twitter
  • Youtube
  • Instagram
Copyright © All rights reserved. | MoreNews by AF themes.