Irak’ta Yayımlanan Azerbaycan Kitaplarından:
Çağdaş Azerbaycan Şiirinden Seçmeler
Dr. Şemsettin Küzeci
Bu kitap Irak Cumhuriyeti, Tanıtma Bakanlığı Kültür genel Müdürlüğü Türkmen kültür müdürlüğünün 8 nolu kültür yayınları dizisi olarak 25 Haziran 1974 tarihinde Bağdat Milli Kütüphane kayıtlı 524 nolu ve 1974 kayıtlı tarihle Bağdat Cahid basım evinden çıkmıştır. Kitabı hazırlayan usta Türkmen kalemlerinden Hayrullah Kazım o dönemde Azerbaycan’ın önde gelen sembol isimlerinden sayılan 9 şaire yer vermiştir. Bu şairler: Süleyman Rustem (23), Resul Rıza (16), Osman Sarı Veli (11), Bahtiyar Vehapzade (17), Nebi Hazri(18), Kasım Kazım Zade (10), Memmed İbrahim(12), Cabir Nevruz(8), Halil Rıza (4) şiir ve 30 adet dörtlüklerine toplam 149 şiir yer vermiştir.
Kitapta yer alan 119 şiir ve 30 dört Azerbaycan’ın usta şairlerinin aşk, özlem, hasret ve milli temaları yansıtan şiirlerdir. 222 sayfa olan kitabın sunuş bölümünde Abdüllatif Bederoğlu’nun imzasını yazılan yazıdan bir kesit aktarıyorum. “Biz, Irak Türkmenleri, Sovyet Azerbaycan edebiyatıyla 14 Temmuz 1958 devriminden sonra tanıştık. Bizim öz dilimizle yazıp konuşan büyük bir halkın ölmez varlığını ancak, Irak’ta karanlık devrinin devrilmesinden sonra, genç cumhuriyetimizin kurulmasıyla iyice anlayabildik… Daha doğrusu yeni iktidarımızla Sovyetler birliği arasında, o zaman yapılan alakaların oluşu bizi bu halka, bu halkı da bize tanıtmakta önemli rol oynadı. Yine de onların edebiyatlarını yakından izlemek, onlara bizim, ara sıra çıkan Türkmence kitaplarımızı göndermek bir takım güçlüklere rastlayarak, dar bir çerçeve içerisinde sürüp gitmekteydi.
Benderoğlu önsözdeki serzenişlerine ve sıkıntılara değinmekte çok haklı olarak Azerbaycan ile Irak Türkmenleri arasında siyaset üstü işlerin yapılmasından yanaydı. O da kültür ve sanat işleri idi. Sözlerine bu şekilde devam ediyor. “17 Temmuz 1968 devriminden sonra, Irak’ta yaşayan milletlere hakların tanınması ve 24 Ocak 1970 tarihinde Irak’ta Türkmenlere kültürel haklar tanınması ve kültür müesseselerin kurulması, Türkmence “Yurt” gazetesinin çıkışı, Türkmen edebiyatçılar Birliği tarafından “Birlik Sesi” dergisinin doğuşu Türkmen kültür müdürlüğü tarafından bir takım kültürel takvimi ile kitapların yayımlanması, edebiyatımızı Azerbaycanlılara daha fazla tanıttı. Bizim de onların edebiyatlarına gazete, dergi ve takvimlerde yer vermemiz karşılıklı bir tanışmanın temelini bırakmakta başarılar bulduk.
Kitabın giriş bölümü ise, Hayrullah Kazım kitapta yer alan şair ve şiirleri hakkında kısa bilgiler verip, bazı şiirleri analiz yaparak, şairlerin kullandıkları temalara ve içerik analizini yaparken de edebiyat ile felsefe arasındaki ince çizgiye dokunmuştur. “Şairler her yerde, toplumun ağır başlı, hur düşünceli, temiz vicdanlı, necabetli ve en hassas insanlardır. Onlar her zaman halklarını ve insaniyeti kendi varlıklarından daha fazla düşünürler. Bu ilgiye ve bu ülküye inanarak, halk çıkarlarını göz önünde tutup her zaman kalemlerini bu uğurda kullanırlar…” Diyor.
Bağdat’ta basılan bu kitap Irak Türkmenleri ile Azerbaycan arasında ilk eser olarak tarihe kazılmış ve iki toplum arasında bir dönüm noktası olarak tarihte iz bırakmıştır.
1 Temmuz 2023