Kerkük’ün Efsane Sesi Abdülvahit Küzeci
Dr. Şemsettin Küzeci
3 Ekim 1932 tarihinde resmi devlet olan Irak’ta Türkmenler; Arap ve Kürtlerden sonra üçüncü asıl unsuru teşkil etmektedir. Türkmenler, Osmanlı sonrasından günümüze kadar sancılı bir hayat yaşamalarına rağmen varlıklarını siyaset yoluyla olmasa da edebiyat, kültür ve sanat yoluyla korumayı 100 yıldır gayret göstermektedirler.
1921–2003 yılları arasında Irak’ta çeşitli iktidarların hâkim olduğu süreçlerde, Irak anayasaları Türkmenlere siyasi, kültürel veya sosyal haklar tanımadı ve onları görmezden geldi. Dikta ile yönetilen bu dönemlerde Irak Türklerini dimdik ayakta tutan ne siyasetleri ne siyasetçileri ne de güvendikleri iktidarlar oldu. Onları şahlandıran, geçmişteki köklü ve zengin kültür mirasları oldu.
Irak Türklerinin edebî dili İstanbul Türkçesi olup, konuşma dili ise Azerbaycan şivesidir. Irak’ta musiki makam tarihini yazanlar, “Makam Kerkük’te doğar, Musul’da büyür ve Bağdat’ta yaşar” sözlerini kullanırlar.
Bu söylemin ne kadar doğru olup olmadığını anlayabilmek için Irak’ta makam tarihinin geniş kapsamlı bir araştırılması gerekmektedir. Ata Terzibaşı,“Kerkük Havaları” kitabında bu konuyu kapsamlı bir şekilde ele almıştır.
Biz, burada sadece horyat usûllarımızı hatırlatmak amacıyla horyatlarımızı sıralamakla yetineceğiz. Irak Türkmen müziğinde tespit edilen 22 çeşit horyat usûllarından; Muhalif, Beşiri, Nobatçi, İskender, Muçala, Yetimi, Ömeregele, Malallah, Şerife, İdele, Yolçu, Memeli, Mazan, Kesük, Darmangahı, Matarı, Kesük Matarı, Karabağı, Atıcı, Delli Hesenı, Kurde, Kızıl usûllarıdır.
Usta sanatçı Abdülvahit Küzeci bugün vefatının 12. Yıldönümünde onu saygıyla hatırlatarak kendisi Muhalif, Muçala, Yolçu ve Beşiri usûllarını başarıyla okumuştur.
Abdülvahit Küzeci, Irak’taki Türk varlığını, kültürünü ve sanatını Türkiye’ye ve Türk dünyasına tanıtan ilk sanatçı olmuştur. Kerkük türküleri ve horyat geleneğinin tanınması, geniş kitlelere yayılması ve yeni nesillerce bilinmesinde Abdülvahit Küzeci ile Abdurrahman Kızılay ve Ata Terzibaşı’nın büyük emekleri geçmiştir.
Kerkük horyat ve türkülerini ilk kez Abdülvahit Küzeci’nin sesinden Türkiye’ye duyuran TRT, Kerkük türküleri yoluyla Irak’taki Türk varlığının Türk kamuoyuna tanıtılmasında önemli ve büyük bir rol oynamıştır. Ayrıca, bugüne kadar TRT THM repertuarında notalarıyla birlikte kayıtlı olan 70’den fazla Kerkük türküsünün, sürekli olarak TRT programlarında birbirinden değerli sunucuların anonslarıyla, usta müzisyenlerin eşliğinde profesyonel sanatçılar tarafından seslendirilmesi, Kerkük türkülerine farklı bir renk katmıştır.
Bu yazımda Ortadoğu’nun sancılı bölgelerinden sayılan, Irak’ın bütünlüğünde kilit rol oynayan şehir “Kerkük” ün bağrından çıkan, Irak Türkmenlerinin milli ses sanatçısı, kültür elçisi, söz yazarı, bestekâr yorumcusu ve efsane sesi Abdülvahit Küzeci’yi anmak istiyorum. Bu değerimizi Allah rahmet eylesin. Nur içinde yatsın..
