ÜSKÜP İZLENİMLERİM
Dr. Şemsettin Küzeci
Ne su o sudur, ne küp o küptür
Ne de Üsküp o eski Üsküp’tür
Balkan ülkelerinin güzel şehirlerinden biri Üsküp Makedonya’nın başkentidir. İlk kez Üsküp’e gidişim 2006 yılına tesadüf etti. O dönemde DTP’si Gençlik Fondu Başkanı şimdi Makedonya Milletvekili Esen İbrahim kardeşimin davet üzerine 18 Mayıs günü Üsküp’e varmıştık. O dönemde Irak’ın Türkmen kenti Kerkük’ten yayın yapan Türkmeneli TV’nin Programcı ve muhabiri görevindeydim. 19 Mayıs Atatürk Spor ve Gençlik Bayramı kutlamalarına katılmak için Kameraman Genco Barshan ile 2 günlüğüne zor şartlarda bilet bulabilmiştik. Üsküp’te 48 Saat kalıp, 3 bölümden oluşan “Makedonya’da Türkler” adında bir belgesel hazırlamıştık.
İkinci ziyaretim ise, 2007 yılında Dünya Türk Gençler Birliği’nin geleneksel olarak Ohri’de düzenlediğimiz 13. Türk Dünyası Gençlik Günleri ve Kurultayında gerçekleşmiştir. Makedonya’nın Üsküp şehri ile Ohri şehri birbirinden güzel şehirlerdir. Hele hele Üsküp’ün Türk yakası Taş köprüsü, hanı, tarihi çifte hamamı, tarihi Mustafa Paşa camisi ve Türk çarşısı ve o muhteşem tarih kokan çınar ağacı, Osmanlı’yı, Anadolu’yu ve Türklük sevgisini ömür boyu hafızalarımızdan silinmeyecek kadar güzel ve özeldir. Ohri ise, o muhteşem gölü ile insanın dimdik ayakta tutar ve güçlendirir.
Üsküp Eski Üsküp değil!
Fırsat bulduk değerli Azerbaycanlı şair dostum Ekber Qoşalı ile birlikte ortak dostumuz olan Makedonya Parlamentosunda Türk Milletvekili Enes İbrahim ile Üsküp’te kısa bir tur attık. Önce tarihi Türk çarşısına uğradık. Çifte hamam, Taşköprü’yü çok özlemiştik. Ancak tarihi Osmanlı Taşköprü’nün etrafı dev binalarla ve ölülerin yüksek heykellerle kuşatılmış bir vaziyette bulduk. Her 5 ve 10 metrede bir bir heykel ile karşılaşıyoruz. Sorduğumuz da bazılarının Üsküp ve Türk tarafıyla hiç alakası olmayan kişiler olduğunu öğreniyoruz. Anlaşılıyor ki, Makedonya hükümeti Türk varlığını Üsküp’ten silmeye ve tok etmeye kararlıdır. Hele hele Tarihi Türk Kalesinin önünde bir Kilise inşa etmesi, Üsküp’teki Türkleri ve halkı çileden çıkarmış, halkın büyük tepkisine neden olmuştur. Hükümet tepkilere direnemeyerek Kilise inşaatını durdurmuştur. Bu nedenle de Vardan nehri gözyaşına bulanmış, köprüsü öksüz, sahipsiz kalmıştır. İşte o yüzden biz de dedik ki, “Ne su o sudur, ne küp o küptür, ne de Üsküp o eski Üsküp’tür”.
Makedonya Türklerinin Milli Bayramı
Ayılar, yıllar geçti, 10 yıl sonra tekrar yolumuz Üsküp ile kesişti. Bu kez çok farklı ve anlamlı bir organizasyon için Üsküp’e hareket ettik. “21 Aralık tarihi 1944 yılında Makedonya Türkeri’nin Türkçe eğitim haklarını kazandığı gün olarak kabul edilmiştir. Bu anlamlı günün bayram olarak kutlanmasına yönelik yapılan girişimler neticesinde, 15 Şubat 2007 tarihinde Makedonya Resmi Gazetesi’nde yayınlanan karar ile 21 Aralık günü, Makedonya Türkeri’nin milli bayramı olarak kutlanmaya başlanmıştır. Makedonya’da çeşitli alanlarda faaliyet gösteren 65’in üzerindeki derneğin çatı kuruluşu olan Makedonya “Türk Sivil Toplum Teşkilatları Birliği” (MATÜSİTEB) tarafından 2008 yılından beri düzenlenen 21 Aralık “Türkçe Eğitim Günü” kutlamalarına katılmak Üsküp’e gittik. Bu kez Türk dünyasının şairleri ve aydınları ile birlikte olduk. Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, KKTC, Bulgaristan, Gagauz Yeri Özerk Bölgesi, Kırım, Kerkük, Saray Bosna, Kosova, Romanya ve evsahibi Makedonya toplam 12 Ülkeden gelen şair, yazar ve akademisyen arkadaşlarımızla birlikte Makedonya Türklerini yalnız bırakmayarak Milli Bayramlarında yanlarında olmak istedik. İlk günü Üsküp’e vardıktan sonra akşam saatlerinde ilk toplantı “Kitap Tanıtımı” na katıldık.
Üskübistan kitabı ve Leyla Şerif Emin
Makedonya Türklerinin önemli bir Sivil Toplum Kuruluşu sayılan Köprü Derneği’nin yayın organı Köprü dergisinin genel yayın yönetmeni Şair ve yazar Leyla Şerif Emin’in uzun yıllar üzerinde çalıştığı ve memleket sevgisini benimsediği ve adeta bu sevgi ile yatıp kalktığı düşünce ve duygularını “Üskübistan” adlı eserinde ortaya koydu. İsmi tartışma konusu olan bu eser gerçekten de bir insanın üzerine titrediği, yaşadığı toprağına karşı bu kadar sabırlı ve sevgi yüklü duygularla düşüncelerini Üskübistan’a yansıtmıştır. Üsküp’te ilk akşam Tarihi Çifte Hamam salonunda muhteşem bir kalabalıkla tanıtım ve imza töreni yapıldı. TİKA ve Yunus Emre Merkezinin katkılarıyla düzenlenen kitap tanıtımı bir panel ile başladı. Birbirinden değerli 5 konuşmacının sunumları ile kitap masaya yatırıldı. Daha sonra Yazar Leyla Şerif Emin kitap hakkında yazım aşamalarını ve yazım serüvenini anlattıktan sora kitaplarının imza faslına geçildi. Kitap tanıtımı kapsamında bir panel düzenlendi. Panele Sakarya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yılmaz Daşçıoğlu, Kosova Türk Yazarlar Birliği Eş Başkanları Dr. Taner Güçlütürk ve Zeynel Beksaç, Sakarya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Do. Dr. Selçuk Kürşat Koca ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Mehmet Samsakçı, Üskübistan kitabı hakkında birer sunum takdim ederek kitabın olumlu ve olumsuz yönlerini eleştirdiler.
Makedonya’da Türkçe Eğitim veren Tefeyyüz Okulu
“1880’li yıllarda Makedonya’nın başkenti Üsküp’te Türk Okulu olarak kurulmuştur. Osmanlı Devleti’nin Üsküp’ten çekilmesinden sonra Türk azınlık okulu haline gelmiştir. İkinci Dünya Savaşı sırasında dört yıl eğitime ara veren Tefeyyüz İlkokulu, 1945’te yeniden açıldı ve Türkiye’de kullanılan alfabeyi benimseyerek Türkçe olarak eğitimini sürdürdü. Kuruluşundan beri Tefeyyüz İlkokulu’nun eğitim dili Türkçedir ve öğretmenler Makedonca dersi dışında Makedonya Türklerindendir. Okutulan dersler arasında Türkçe, Fransızca, Makedonca, tarih, matematik gibi dersler vardı. 1950’li yıllarda bile bu okulun bahçesinde Türkçe marşlar söylenmiştir. Balkan kültürü ve edebiyatının gelişmesinde katkıda bulunan Enver Tuzcu ve Nigar Tuzcu 1950’li yıllarda bu okulda öğretmenlik yapmıştır. O dönem öğrenciler kıyafet olarak serbest fakat şemsiperli şapka takıyorlardı. Makedonya Türkleri için günümüzde de büyük bir anlam ifade eden Tefeyyüz İlkokulu, öğrencilerinin göstermiş olduğu sportif başarı sayesinde 13 Kasım 2007 tarihinde 13 Kasım Yüksek Takdir Plaketini almaya hak kazanmıştır”.
Makedonya’da Türkçe Eğitim Bayramı kutlamalarına katılan Türk dünyasından MATÜSİTEB’in davetlisi olarak Üsküp’e gelen şair ve yazarlar başta Azerbaycan Milletvekili gazeteci şair ve yazar Ganire Paşayeva olmak üzere Türk şairleri Tefeyyüz okulunu ziyaret ederek, Okul Müdürü Dr. Osman Emin ve idare heyeti ile buluştu. Birkaç sınıf ziyaret eden heyet Okula Türkçe Eğitimine Hizmet Sundukları Türk Dünyası Hizmet Ödülü takdim ettiler. Ödülü Dr. Şemsettin Küzeci Okul Müdürü Dr. Osman Emin’e takdim etti.
Türkiye’nin Üsküp Büyükelçisi ziyareti
Türk dünyası Şairleri bu kez Türkiye’nin Makedonya Büyükelçiliğini ziyaret ettiler. Heyete Başkanlık eden Ganire Paşayeva Büyükelçi Tülin Erkal Kara milletvekilliği döneminde Avrupa konseyinde beraber çalıştıkları ortaya çıktı. Türk Şairler heyetini makamında kabul eden Büyükelçi Erkal, Makedonya’da Türk STK’lere önem verdiklerini açıkladı. Her konuda Balkan Ülkelerine Türkiye desteğini sürdüreceğinin altını çizdi. Türk dünyası şairleri ve yazarlarının Üsküp’te buluşmasına çok mutlu olduğunu ifade eden Büyükelçi “bu buluşma gerçekten de gurur verici bir olaydır. İnşallah önümüzdeki günlerde bu toplantıyı yeniden yapıp sizler tekrar davet ederiz” sözünü verdi. Şairler Büyükelçi Tülin Erkal Kara hanımefendiye şiir kitaplarını takdim ederek Elçilikten ayrıldılar.
Üsküp’te Yunus Emre Merkezi
“Yunus Emre Vakfı; Türkiye’yi, Türk dilini, tarihini, kültürünü ve sanatını tanıtmak; bununla ilgili bilgi ve belgeleri dünyanın istifadesine sunmak; Türk dili, kültürü ve sanatı alanlarında eğitim almak isteyenlere yurt dışında hizmet vermek; Türkiye’nin diğer ülkeler ile kültürel alışverişini arttırıp dostluğunu geliştirmek amacıyla 05.05.2007 tarihli ve 5653 sayılı kanunla kurulmuş bir kamu vakfıdır. Yunus Emre Enstitüsü ise Vakfa bağlı bir kuruluş olarak bu Kanunun amaçlarını gerçekleştirmek üzere yurt dışında kurduğu merkezlerde yabancılara Türkçe öğretimi çalışmalarının yanı sıra ülkemizin tanıtımı amacıyla kültür ve sanat faaliyetleri yürütmekte, ayrıca bilimsel çalışmalara destek vermektedir. 2009 yılında faaliyetlerine başlayan Yunus Emre Enstitüsünün yurt dışında 40’dan fazla kültür merkezi bulunmaktadır. Kültür merkezlerimizde verilen Türkçe eğitiminin yanı sıra, farklı ülkelerdeki eğitim kurumlarıyla yapılan işbirlikleri ile Türkoloji bölümleri ve Türkçe öğretimi desteklenmektedir. Kültür merkezleri aracılığıyla kültür ve sanatımızı tanıtmak amacıyla birçok etkinlik düzenlenmekte, ulusal veya uluslararası etkinliklerde ülkemiz temsil edilmektedir”.
Makedonya’nın Başkenti Üsküp’te de açılan Yunus Emre Kültür Merkezi ciddi bir şekilde faaliyet göstermektedir. Heyetimiz bu merkezi ziyaret ederek faaliyetlerini Başkan vekili Fuat Korkmaz’dan dinledi. Türk dünyasının şairleri merkeze kitaplarını takdim ederek, Türk kültürüne ve eğitimine katkıda bulunan Merkeze teşekkür etti. Dünya İletişimciler Derneği ile Türk Dünyası Kültür-Sanat ve İletişim Platformu adına da merkeze Türk Dünyasına Hizmet Ödülü Dr. Şemsettin Küzeci tarafından Merkezin Başkanı vekili Fuat Korkmaz’a takdim edildi.
Makedonya Parlamentosu Ziyareti
Uzun yıllardan beri dostluğumuz ve milli davadaki işbirliğimiz devam ettiği değerli arkadaşım Makedonya Türklerinin Milletvekili Enes İbrahim’in yeniden milletvekili seçilmesi dolayısıyla Aile dostum ve kardeşim Azerbaycan Milletvekili Ganire Paşayeva, Şair Ekber Qoşalı, Gagauzyeri yazarı Güllü Karanfil ve Romanyalı Yazar Margareta Aslan ile birlikte Makedonya Parlamentosunu ziyaret ettik. Bizleri Milletvekili Enes İbrahim’in Danışmanı Cabir Bey karşıladı. Makamında heyetimizi kabul eden Enes İbrahim Makedonya’da yeni kurulacak hükümetin kuruluş aşamalarını ve Makedonya’da Türklerin son durumunu anlattı. Dünya İletişimcileri adına Türk Dünyasına Hizmetlerinden dolayı Kendisine Hizmet Ödülü ve bazı kitaplar takdim ettik.
Üsküp’te Yunus Emre Merkezi
“Yunus Emre Vakfı; Türkiye’yi, Türk dilini, tarihini, kültürünü ve sanatını tanıtmak; bununla ilgili bilgi ve belgeleri dünyanın istifadesine sunmak; Türk dili, kültürü ve sanatı alanlarında eğitim almak isteyenlere yurt dışında hizmet vermek; Türkiye’nin diğer ülkeler ile kültürel alışverişini arttırıp dostluğunu geliştirmek amacıyla 05.05.2007 tarihli ve 5653 sayılı kanunla kurulmuş bir kamu vakfıdır. Yunus Emre Enstitüsü ise Vakfa bağlı bir kuruluş olarak bu Kanunun amaçlarını gerçekleştirmek üzere yurt dışında kurduğu merkezlerde yabancılara Türkçe öğretimi çalışmalarının yanı sıra ülkemizin tanıtımı amacıyla kültür ve sanat faaliyetleri yürütmekte, ayrıca bilimsel çalışmalara destek vermektedir. 2009 yılında faaliyetlerine başlayan Yunus Emre Enstitüsünün yurt dışında 40’dan fazla kültür merkezi bulunmaktadır. Kültür merkezlerimizde verilen Türkçe eğitiminin yanı sıra, farklı ülkelerdeki eğitim kurumlarıyla yapılan işbirlikleri ile Türkoloji bölümleri ve Türkçe öğretimi desteklenmektedir. Kültür merkezleri aracılığıyla kültür ve sanatımızı tanıtmak amacıyla birçok etkinlik düzenlenmekte, ulusal veya uluslararası etkinliklerde ülkemiz temsil edilmektedir”.
Makedonya’nın Başkenti Üsküp’te de açılan Yunus Emre Kültür Merkezi ciddi bir şekilde faaliyet göstermektedir. Heyetimiz bu merkezi ziyaret ederek faaliyetlerini Başkan vekili Fuat Korkmaz’dan dinledi. Türk dünyasının şairleri merkeze kitaplarını takdim ederek, Türk kültürüne ve eğitimine katkıda bulunan Merkeze teşekkür etti. Dünya İletişimciler Derneği ile Türk Dünyası Kültür-Sanat ve İletişim Platformu adına da merkeze Türk Dünyasına Hizmet Ödülü Dr. Şemsettin Küzeci tarafından Merkezin Başkanı vekili Fuat Korkmaz’a takdim edildi.
Makedonya Parlamentosu Ziyareti
Uzun yıllardan beri dostluğumuz ve milli davadaki işbirliğimiz devam ettiği değerli arkadaşım Makedonya Türklerinin Milletvekili Enes İbrahim’in yeniden milletvekili seçilmesi dolayısıyla Aile dostum ve kardeşim Azerbaycan Milletvekili Ganire Paşayeva, Şair Ekber Qoşalı, Gagauzyeri yazarı Güllü Karanfil ve Romanyalı Yazar Margareta Aslan ile birlikte Makedonya Parlamentosunu ziyaret ettik. Bizleri Milletvekili Enes İbrahim’in Danışmanı Cabir Bey karşıladı. Makamında heyetimizi kabul eden Enes İbrahim Makedonya’da yeni kurulacak hükümetin kuruluş aşamalarını ve Makedonya’da Türklerin son durumunu anlattı. Dünya İletişimcileri adına Türk Dünyasına Hizmetlerinden dolayı Kendisine Hizmet Ödülü ve bazı kitaplar takdim ettik.
TİKA Üsküp Koordinatörlüğü
T.C. Başbakanlık Türk İşbirliği ve Koordinasyon Alansı Başkanlığı Kısa adı “ TİKA” ofislerinin bulunduğu ülkelerle beraber 5 kıtada 140’ın üzerinde ülkede kalkınma merkezli işbirliği çalışmaları yapılmaktadır. Türkiye TİKA aracılığı ile Pasifik’ten Orta Asya’ya, Ortadoğu ve Afrika’dan Balkanlara, Kafkasya’dan Latin Amerika’ya kadar birçok ülke ile bilgi ve tecrübesini paylaşıyor. Balkanlarda gezdiğimiz şehirlerde TİKA’nın tabedesine rastlamak mümkün değil. Her aktivitede varlığını ve katkısını gösteren TİKA Koordinatörlükleri Tarihi Türk eserlerini koruma yenileme ve kalıcı projelere imza atmaktadır. Üsküp’te de TİKA’nın çok aktif olduğu bilinmektedir. Makedonya’da Türkçe Eğitim Bayramı organizasyonuna da sponsor olan TİKA’yı Katılımcı şairlerin temsilcisi olarak ziyaret ettik. Heyetimizi TİKA’nın Koordinatör yardımcısı kabul ederek, çalışmaları hakkında heyetimizi bilgilendirdiler. Heyet adına yine Türk Dünyasına Hizmetlerinden dolayı TİKA Koordinatörlüğüne Türk Dünyası Hizmet Belgesi takdim edildi.
Köprü Derneği Öğrenci ve Gençlerle Buluşma
Üsküp’e Türkçe Eğitim Bayramı için gelen şairler Ankara’da Öldürülen Rusya Büyükelçisi olayı sonrası Güvenlik nedeniyle iptal edilmiştir. Ancak şairlerin gelmeleri ve Makedonya Türklerinin bu güzel anlamlı günde yanlarında yer almaları başka bir anlamı olması gerekir. O yüzden şairler Köprü derneğinde buluşarak Türk Öğrencilerle bir araya geldiler. Şairler şiir tecrübelerinden konuşarak öğrenciler tarafından sorularla karşılandılar. Şairler de kendi kitaplarını tanıtarak, kitaplarını imzalayarak öğrenci ve katılımcılara takdim ettiler. Zaman zaman hem şairler hem de öğrenciler tarafından güzel şiirler de okundu. Toplantının sonunda MATÜSİTEB başkanı Hüsrev Emin’e Türk Dünyası Hizmet Belgesi Bendeniz Şemsettin Küzeci tarafından takdim edildi. Ayrıca Şairler Kitaplarını ve hediyelerini Köprü Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Şair Yazar Leyla Şerif Emin, Hüsrev Emin, Seyhan Yakubi, Münevver Hanıma ve Divan Yayıncılık yetkilisi Mehmet Arif’e takdim edildi. Toplantının sonunda MATÜSİTEB’ adına tüm katılımcı şairlere bir Üsküp hatırası tablosu Başkan Hüsrev Emin tarafından takdim edildi. Karşılıklı hatıra fotoğrafları çekilerek etkinlik sona erdi.