Irak Başbakanı Haydar El İbadi’nin Ankara Ziyareti ve Gelişmeler
Dr. Şemsettin Küzeci
Irak Başbakanı Haydar El-İbadi 25 Eylül Kürtlerin Bağımsızlık referandumundan tam bir ay sonra Türkiyeyi ziyaret etti. 25 Ekim 2017 tarihinde Ankara’ya gelen İbadi önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Külliyede görüştü. Daha sonra köşke çıkarak Başbakan Binali Yıldırım ile bir araya geldi. Ortak çıkarlar doğrultusunda işbirliğinin yapılması öne çıkan faktör idi. Bu ziyaret her ne kadar iki ülke arasında yeni bir sayfanın açılması gibi nitelendirildiyse de aslında bu kritik ziyaret Ortadoğuda bir dönüm noktası algısını da beraberinde getirdi.
Ortadoğuda Suriye Krizi, PKK, PYD, Peşmerge ve IŞİD gibi sorunların varoluşu bölgenin istikrarını bozarken Bağdat ile Ankara’nın samimi bir araya gelmesi yürekler soğuk su serpmiştir. Her hele bu buluşma Irak’ın üçüncü asil unsuru olan Türkmenler açısından da çok manalı bir sonuç vermiştir. Irak’ta gelişmelere baktığımızda Musul, Telafer, Sincar ve Havice’nin IŞİD’tan kurtarılması ve Tartışmalı bölgelerin Peşmergeden geri alınması Irak’ın Kuzeyinden güneyine bir huzur rüzgarı estirmiştir. Bu bağlamda 2003 ten beri bölgede hakim güç olan İran faktörü de ortaya çıkarak bölgede ve Ortadoğuda oyun kuranlardan temel devlet olarak ağırlığı ortaya çıkmıştır. Türkiye’nin akıllı politikası, Irak, Rusya ve İran ile birlikte hareket etmesi Irak halkı ile Türk halkı arasında bozların erimesini müjdeledi. Yeniden Kerkük-Ceyhan petrol boru hattının açılması iki ülkeye de ekonomi açısından yararlı olacağı şüphesizdir.
Barzani’nin Son Çırpınışları
İbadi’nin Ankara ziyareti esnasında Barzani’den gelen “referandumun sonuçlarını askıya aldık” hamlesi hem Bağdat hem de Ankara tarafından olumlu karşılanmadı. Her iki tarafta Referandumun İptali ve Barzani’nin istifasını ancak tatmin eder. Denildi. Oysaki ABD yine her zaman olduğu gibi kurnazlığını ortaya koydu. ABD Dışişleri bakanı Rex Tillerson Irak Başbakanı Haydar El-İbadi’ye seslenerek Irak Anayasasına dayanarak Kürtlerle tekrar müzakere yapılmasını önerdi. Oysaki, Bağdat Barzani’den isteklerinden geri adım atmadı. Referandumun iptali ve Barzani’nin istifası olmazsa olmaz dedi.
Kaç günden beri Erbil’de istikrarsılık söz konusu olurken Erbil sokaklarında Barzani istifasını kısa sürede verecektir. Sesleri yükselmektedir. Yerinde yeğeni Niçirvan Barzani’nin geçmesi bekleniyor. Ortadoğu geleneği iktidar Babadan Oğul’a veya aile içinde yer değişimi gibi…
Kerkük Valisi Kim olacak..
…Türkmenler bu kadar kargaşa içinde Kerkük Meclisinin feshi ile uğraşırken öte yandan Talabani grubunun Kekrük valisinin kendilerinden olması ortalığı tekrar ayağa kaldırdı. 41 üyeden oluşan şimdiki meclis 26 oyla Kürtleri hakim kılmıştır. Ancak 16 Ekim sonrası bu tablonun değişmesi meclisin feshinden geçer… Türkiye bu konuda illahi ki bir olumlu adım atmalıdır. Tıpkı İran gibi her ne kadar Kasım Süleymani Kerkük’te gölge adam gibi sahada ve meydanlardan meydana koşuyorsa, Türkiye’de gerçek ve mutlak bir şekilde Kerkük sahasına oyana başlamalıdır. Her ne kadar maç başlamışsa da ama daha oyun bitmedi ve netice belirsizliğini koruyor…
Bu Anayasa Irak’ı Boğa Yasa.. Demiştik
2005 yılında Referandumla Irak’ta kabul edilen Irak Anayasası, oldu bitti ile kabul edilmiştir. Özellikle de 140. Madde Türkmen ve Sünni kesimler tarafından çok tartışıldı ve zorla kabul ettirildi. O dönemde Kerkük Dergisinin Yazı işleri Müdürü olarak Kapak manşetinde “ Bu Anayasa Irak’ı Boğa Yasa “ demiştim. Bu manşeti kabul etmeyen zihniyetler, başka bir kişi ile derginin çıkmasına devam ettiler. Beni Türkmeneli TV Ankara temsilciliğine görevlendirdiler.Bugün bu tabloya baktığımızda Irak Anayasası gerçekten de çok tartışmalı ve boşluklarla dolu niteliktedir… 2005’ten bu güne kadar Kürtlerle –Bağdat arsasında anlaşmazsızlıkların özünde 140. Madde yatıyor.
Şimdi Ne Olacak?
İbadi’nin Ankara ziyareti sonrası, anlaşılan konular üzerinde teknik çalışmalara dayanarak, Ortadoğu’daki dengeler yeniden dizayn olabilir. Özellikle de İran, Irak, Türkiye ve Rusya açısında Doğal Gaz ve Petrol antlaşmasının yeniden gözden geçirilmesi, özellikle de Kerkük Petrolünün 17 Ekim 2017 tarihinde BP İngiliz firmasına geçmesi bölgede yeni bir boyut kazandırılmıştır. 1971 yılında Irak’tan çekilen İngilizler tekrar Kerkük Petrolünü ele geçirdi. Dolayısıyla da bölgede yeni formüllerin devreye girmesi söz konudur. Kerkük-Ceyhan boru hattının tekrara açılması Türkiye’ye için olumlu bir gelişmedir. Rusya’ya Rus Şirketi üzerinden pay verilmesi sus payı olarak değerlendirilir…