Gazeteci Hasan Fehmi Bey’in öldürüldüğü 6 Nisan gününe ithafen kabul edilen “Öldürülen gazeteciler günü” dolayısıyla AA muhabirinin, Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ), Cenevre merkezli Basın Amblem Kampanyası (PEC), Almanya merkezli araştırma şirketi Statista, Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI), Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (IFJ), Filistin Gazeteciler Sendikası raporlarından derlediği bilgilere göre, 1995-2022 yıllarında 1814 gazeteci katledildi.
İstatistiklere göre, haftada yaklaşık 2 muhabir, kameraman, foto muhabiri veya yardımcı medya personelinin görevi başında öldürüldüğü 2012-2021 yıllarında 905 gazeteci ölümü kayıtlara geçti.
2001-2021 yıllarında öldürülen 278 gazeteci davasından sadece 52’sine ceza çıkarken 226 dava ise sonuçsuz kaldı. Bu süreçte her 10 vakadan 8’inde zanlılar serbest kaldı.
Raporlara göre, öldürülen gazetecilerin yüzde 50’den fazlası, savaş, çatışma, organize suç çeteleri ve terör örgütlerinin yoğun olduğu bölgelerde katledildi.
PEC şubat ayında yaptığı yazılı açıklamada, bu yılın ilk aylarında rekor sayıda gazetecinin öldürüldüğünü ve buna göre, dünya genelinde 12 gazetecinin hayatını kaybettiği kaydedildi.
Araştırma şirketi Statista’nın raporuna göre, 1995’te 64, 1996’da 36, 1997’de 28, 1998’de 23, 1999’da 38, 2000’de 32, 2001’de 31, 2002’de 25, 2003’te 43, 2004’te 63, 2005’te 64, 2006’da 85, 2007’de 88, 2008’de 60, 2009’da 75, 2010’da 58, 2011’de 78, 2012’de 147, 2013’te 143, 2014’te 110, 2015’te 114, 2016’da 81, 2017’de 74, 2018’de 87, 2019’da 53, 2020’de 50, 2021’de 46 gazeteci öldürüldü.
Rusya-Ukrayna savaşında bugüne kadar 6 yabancı uyruklu gazeteci öldürüldü
Ukrayna’da, Rusya’nın saldırılarının başladığı 24 Şubat’tan bu yana ülkede görev yapan 6 yabancı uyruklu gazeteci çeşitli saldırılar sonucu hayatını kaybetti.
Amerikalı gazeteci Brent Renaud 13 Mart’ta Kiev’in yakınlarında yer alan Irpin şehrinde vurularak öldürülürken Rus gazeteci Oksana Baulina, 24 Mart’ta Kiev bombardımanı sırasında yaşamını yitirdi.
2 Nisan’da da bir dönem Türk basını için de fotoğraf çeken 41 yaşındaki Ukraynalı fotoğrafçı Maks Levin’in Kiev kentinde cansız bedenine ulaşıldı.
30 yılda en fazla gazeteci Irak’ta öldürüldü
IFJ’nin 2020 raporuna göre, 1990’dan itibaren en fazla gazetecinin öldürüldüğü 10 ülke sıralamasının başında 339 ile Irak geliyor.
Onu sırasıyla 175 gazeteci ile Meksika, 159 gazeteci ile Filipinler, 138 gazeteci ile Pakistan, 116 gazeteci ile Hindistan, 110 gazeteci ile Rusya, 106 ile Cezayir, 96 gazeteci ile Suriye, 93 gazeteci ile Somali ve 93 gazeteci ile Afganistan izliyor.
Asya Pasifik bölgesi 681 öldürülen gazeteciyle ilk sırada yer alırken onu, 571 ile Latin Amerika, 558 ile Orta Doğu, 466 ile Afrika ve 373 ile Avrupa takip ediyor.
Irak savaşında 2006-2007 yıllarında 155 gazeteci öldürüldü
ABD’nin Mart 2003’te Irak’ı işgali gazeteciler için “en kanlı” dönem oldu. En fazla gazeteci bu dönemde öldürüldü. İşgalin en yoğun devam ettiği 2006-2007 yıllarında yaklaşık 155 gazeteci öldürüldü. Irak savaşında her yıl 65 ile 69 arasında gazeteci hayatını kaybetti.
Irak savaşına benzer şekilde Afganistan işgalinden sonra da gazeteci ölümleri arttı. ABD’nin 2001’de Afganistan’a girmesiyle gazeteciler için ölümcül süreç başladı. 20 yıllık işgal sürecinde ülkede 72 gazeteci hayatını kaybetti.
1993 ile 1996 yılları arasında yaşanan Cezayir iç savaşında ise 106 gazeteci hayatını kaybetti.
2011 yılında Suriye’de başlayan iç savaşın sadece son 9 yılında 96 gazeteci öldürüldü.
Suriye’deki savaşta Anadolu Ajansı için çalışan 4 medya mensubu saldırılar sonucunda hayatını kaybetti. 9 Ekim 2015’te, Halep kırsalındaki Hıreytan ilçesinde AA Halep muhabiri Salih Mahmud Leyla, terör örgütü DEAŞ’ın bomba yüklü araç saldırısı sonucu yaşamını kaybetti. Serbest haberci Vesim el Adil ise 23 Eylül 2015’te Rus uçakları tarafından düzenlenen saldırıda vücuduna şarapnel parçalarının isabet etmesi sonucu öldü.
Meksika liste başı
Organize suç örgütlerinin faaliyet gösterdiği Latin Amerika ülkesi Meksika, medya çalışanları için dünyanın “en tehlikeli” ülkesi sıralamasında ilk sırada yer alıyor.
Bu ülkede 1970’ler ve 80’lerden bu yana gazeteciler açık hedef haline gelmiş durumda.
Gazeteci cinayetlerinde “en tehlikeli” ülke konumunda olan Meksika’da, 2000-2021 yıllarında 11’i kadın olmak üzere 143 gazeteci öldürüldü.
Narkopolitik konularla ilgilendiği bilinen serbest gazeteci Fredy Lopez Arevalo, 28 Ekim 2021’de evinin önünde kimliği belirsiz bir kişi tarafından boynundan vurularak öldürüldü.
Meksika’da öldürülen gazetecilerle ilgili en çarpıcı açıklamayı gazeteci ve yapımcı Temoris Grecko yaptı. Grecko, “Dünyanın başka bir yerinde çatışmaya, bombalamaya yakalanırsanız ya da teröristlerin eline düşerseniz ölürsünüz. Meksika’da ise sizi öldürmek için evinize gelirler.” sözleriyle ülkedeki durumu özetlemişti.
Meksika’da yaşanan gazeteci cinayetleri genellikle ülkedeki uyuşturucu kartelleriyle ilişkilendiriliyor. Meksika hükümetine yönelik suçlamalar da söz konusu. Hükümetin çeteler ve uyuşturucu kartellerine karşı yeterince güçlü bir duruş sergilememesinin gazetecilerin öldürülmesinde önemli bir etken olduğu ifade ediliyor.
Meksika’da 2017’de 14, 2018’de ise 10 gazeteci öldürüldü.
20 yılda 46 Filistinli gazeteci öldürüldü
Filistin Gazeteciler Sendikası tarafından yapılan açıklamada da İsrail’in 2000-2020 yıllarında 46 gazeteciyi öldürdüğü belirtildi. Gazze’ye insani yardım taşıyan 6 gemiye Akdeniz’de, İsrail’den 70-80 mil (130-150 kilometre) açıktaki uluslararası sularda 31 Mayıs 2010’da İsrail askerlerinin yaptığı müdahalede hayatını kaybeden 10 kişi arasında gazeteci Cevdet Kılıçlar da yer aldı.
Rusya’da 29 yılda 58 gazeteci öldürüldü
IFJ’nin istatistiklerine göre, Rusya’da 1992-2021 yıllarında yolsuzluk ve insan hakları ihlalleri konusunda haber yapan 58 gazeteci öldürüldü. Gazetecilerin en fazla hedef alındığı veya öldürüldüğü bölge, Kuzey Kafkasya oldu.
Rus medyasının gazetecilerinden Anna Politkovskaya 2006 yılında öldürüldü. Novoya Gazeta çalışanı Politkovskaya, “Kirli Savaş” olarak tanımladığı İkinci Çeçenistan Savaşı’nda savaş karşıtı haberler yapmıştı.
Faili meçhul gazeteci cinayetlerinde dünyanın “en tehlikeli” ülkesi Filipinler
CPJ’nin yayımladığı 2021 Küresel Cezasızlık Endeksi raporuna göre, Filipinler, failli meçhul cinayetler bağlamında gazeteciler için dünyanın “en tehlikeli” ülkesi.
Filipinler’de sadece 2020 yılında Virgilio Maganes, Jobert Bercasio ve Renante Cortes adında 3 gazeteci öldürüldü.
Suikast sonucu öldürülen gazeteciler ise şöyle:
Daphne Caruana Galizia, 16 Ekim 2017, Malta
Malta Başbakanı Joseph Muscat’ın Panama belgelerine ilişkin skandalla arasındaki bağları araştıran gazeteci Galizia, arabasına yerleştirilen bombanın patlatılmasıyla öldürüldü.
Jan Kuciak, 26 Şubat 2018, Slovakya
Gazeteci Jan Kuciak ve sevgilisi Martina Kusnirova evlerinde ölü bulundu. Katil zanlısının eski bir polis olduğu açıklandı. Cinayet sonrası yaşanan gösteriler başbakanın istifasına yol açtı. Kuciak ölümünden önce Slovak hükümeti ile İtalyan mafyası arasındaki iş birliğini araştırıyordu.
Marlon de Carvolho Araujo, 23 Ağustos 2018, Brezilya
Radyo muhabiri Marlon de Carvalho Araujo, seçim yolsuzluğuyla ilgili yaptığı haberler sonrası evini basan silahlı saldırganlar tarafından katledildi.
Mario Gomez, 22 Eylül 2018, Meksika
Devlet görevlilerinin yolsuzluklarıyla ilgili araştırma yapan Mario Gomez, evinden çıktığı sırada vuruldu.
– Cemal Kaşıkçı, 2 Ekim 2018, İstanbul
Suudi Arabistan yönetimine muhalifliğiyle tanınan Kaşıkçı, Washington Post gazetesinde köşe yazarlığı yapıyordu. Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda Suudi timi tarafından öldürüldü, cesedi bulunamadı.
– Viktoria Marinova, 6 Ekim 2018, Bulgaristan
Avrupa Birliği fonlarında yapılan yolsuzluklar konusunda araştırma yapan televizyon sunucusu ve gazeteci Marinova, Ruse kentinde öldürüldü. Marinova, aynı yıl Avrupa’da öldürülen 4. gazeteci oldu.