50 Yaşında Küçük Bir Kitap, Dev Bir Eser
Sinan Sait, Vaqıf’in Şiir Kitabını Arapçaya çevirmiş
Dr. Şemsettin Küzeci
1967-1970 yılları arasında Azerbaycan’ın Başkenti Bakü’de doktora tahsilini yapan Dr. Sinan Sait; diyebiliriz ki, Irak Türkmenleri ile Azerbaycan arasında ilk gazetecidir ki, iletişim bağlarının temelini atmıştır. Sinan Sait ilk yaptığı önemli işlerden biri Sovyet Radyosunda Arapça bölümü yayınının kurucusudur. Ve oradan Arapça sunulan İlk program hazırlayıcısı, sunucusudur ve yapımcısıdır.
İkinci yaptığı önemli işlerden birisi de Kaynak kişisi Kerküklü Sanatçı Abdülvahit Küzeci2nin olduğu bazı Kerkük türkülerini Azerbaycan ünlü kadın ses ifacılarından Nermine Mememdova ile birlikte 4 Kerkük türküsünü seslendirmişlerdir. “Bugün Azerbaycan, Irak-Kerkük, Yunanistan, Moskova ve Ermenistan’da bile farklı farklı dillerde okunan ama aynı müzikle seslendirilen “evlerinin ögü yonca, yonca qaxıb dam boyunca, ninne yarim ninne, esmerim yarim ninne” ve Azerbaycan’da bilinen “Altun üzük yeşil qaş sallana sallana, bir cüt abalı dostum gel gideğ seyarana, Her axşam olu dallam dallam, elimde bağlama çallam” ve Mosalldan Şaturluya yol gider baba yol gider” bu Kerkük türküleri Azerbaycan deyimiyle Kerkük mahnileri hala güncelliğini korumaktadır.
Sinan Sait’in çalıştığı doktora payesinde ele aldığı tez konusu “Irak’ta Türkmen Basını” konusu mükemmel bir tel olarak Irak’a Türkmenleri tanıtmış ve birçok araştırmacı yazara ışık tutmuştur. Bugün 20 yıl oldu o tezin peşindeyim. Ancak aldığı son habere göre Bakü Devlet Üniversitesinde Kiril harflerle yazılan tüm tezler Moskova’ya gönderildiğini öğrendim. Onu da bulup Türkçeye aktaracağıma kendi kendime söz vermişim. Allah nasip ederse onu da Türkmen Kütüphanelerine kazandıracağız.
Sinan Sait yapmış olduğu önemli çalışmalarından biri daha elime geçti. Uzun yıllardan beri titizlikle koruduğum bir Eser(kitap) ama ne derecede kitap diyebiliriz oda tartışma konusudur.
Bu eser “Vaqıf”[1]ın seçme şiirlerini içermektedir.72 sayfadan oluşan kitap 8×10 cm. dir. Çok küçük boy olan bu kitap Vaqıf’ın 29 şiirini Sinan Sait Arapça ’ya çevirmiştir. Kitap 1968 yılında Azerbaycan Devlet Yayınevi tarafından Bakü’de basılmıştır. Kitabın ön sözünde Sinan Sait Arapça yazdığı kısa bir önsözü Türkçeye aktarıp siz değerli okurlarıma sunmak istiyorum:
“18. Yüzyılda Azerbaycan edebiyatında Vaqıf’ın (1717-1797) yeri çok önemli idi. Vaqıf yazmış olduğu duygusal dörtlükler (Rubailer) tarazındaki şiirleri, Azerbaycan’da yeni bir okulun temelini atmıştır. Bu da Azerbaycan edebiyatında “Gerçekçilik” akımın esasını vurmuştur. Bu tarz şiirler(dörtlükler) Azerbaycan halkının yaşamını etkilemiş, folkloruna, kültürüne, günlük yaşamına, neşesine, acısına bile umut, özle ve hasret getirmiştir. Vaqıf’ın bu şiirlerin her biri bir usta, yetenekli bir ressamın fırçasıyla çizildiğini hissini yaratmıştır. Sinan Sait; Azerbaycan’ın büyük şairi Vaqıf’ın eserlerini Arap dünyasına tanıtmak için ve Vaqıf2ın doğumunun 250. Yıldönümü anısına bu eseri tercüme etmiştir. Diyerek sözlerini noktalamıştır.
Bizde bu eseri ilk kez olarak “Kerkük’ten Azerbaycan’a” kitabımızda yer almasını istedik. Kitabın hakkında ve Kerküklü Dr. Sinan Sait’in önemli çalışmalarına ışık tutamaya çalıştık.
[1] Molla Penah Vâkıf (d. 1717- ö. 1797, Şuşa), Azerbaycan şair. 18. yüzyıl Azerbaycan Türkçesi yenilikçi şiir akımı öncülerinden, Karabağ Hanı İbrahimHəlil Han Cavanşiri’n baş veziri. Vakıf 1717 yılında Kazah vilayetinin Yukarı Salahlı köyünde doğdu. Kaynaklara göre Ailesi Oğuzların Bayat boyundandır. Babası Süleyman, dedesi Mehdi Ağa, anası isə Ağqız’dır. Çocukluk ve gençlik yılları, yarı göçebe hayat süren Kazaklar arasında geçti. Medrese öğrenimi gördü. Yaşadığı muhitteki âşıklardan ve aşık edebiyatından etkilenerek küçük yaşlardan itibaren âşık tarzında şiirler yazamaya başladı. 1759-da Gürcistan’da çıkan karışıklıklar sonucu ailesi Karabağ yakınlarına göçmek zorunda kalmış, 1759’da ailesiyle birlikte dönemin sanat ve kültür merkezi Şuşa’ya gitmiş ve ve orada bir okul kurup (1759) ders vermiştir. Karabağ Hanı İbrahim Han Cevanşir’in sarayında dış politika işlerini yönetmekle görevli eşik ağalığına daha sonra baş vezirliğe getirildi. Bu yıllarda Irandan Ağa Məhəmməd şah Kaçar, Karabağı’ ilhak etmeye hazırlanmaktadır. Tehlikyei hisseden hisseden Vaqif ülkesini korumak için tedbirler almış, Ruslarla ittifak kurmuş ve Kaçar Han’ın istilasından ülkesini korumuştur. Fakat İranlıların ikinci saldırış ile Şuşa düşer. Bu istilanın def edilmesinden sonra Amcası İbrahim Han’ı ve yandaşlarını yok etmeye kalkışan Muhammed Bey Cevanşir tarafından oğlu ile birlikte öldürülür. Molla Penah Vakıf, Azerbaycan şiir tarihinde güzellik ve sevgi şairi olarak kabul edilir. Sanatına halkın yaşayış, gelenek ve göreneklerini, insanın iç dünyasını sokarak Azerbaycan Türkçesi şiirine yeni bir soluk kazandırmıştır. Hece ölçüsü ve eski nazım biçimleriyle yazmış, yalın bir dille birlikte Farsça ve Arapça tamlamalar da kullanmıştır. Klasik yoldaki şiirlerinde özellikle Fuzûlî’den esinlendi. Vâkıfın “Bak” ve “Görmedim” adlı şiirleri ise Azerbaycan Edebiyatının en değerli örnekleridir. Adına Şuşa şehrinde Vagif Anıt mezarı bulunmakdadır. Kendisinen sonra gelen şairleri büyük ölçüde etkileyen Vâkıf’ın şiirlerinin bir bölümü ilk kez Karabağlı Mirza Yusuf tarafından toplanarak 1828’de kitap haline getirilmiş, sonraki yıllarda da yeniden basılmıştır.
