2019 Yılında Irak’ta Öne Çıkan Olaylar
Irak’ta 2019’a, işsizlik, temel altyapı yetersizliği, geçim sıkıntısı ve dış müdahalelere karşı ekim ayında başlayan hükümet karşıtı gösteriler damgasını vurdu.
ABD’nin Irak’ı işgal etmesinden bu yana ölüm ve şiddet olayının eksik olmadığı Irak’ta, 2019’da da yine sivillerin ölümleri dikkati çekti. Daha önce terör saldırıları ve iç çatışmalar nedeniyle can kayıplarının yaşandığı Irak’ta, bu yıl ise yaşanan facialar ve göstericilere yönelik saldırılar nedeniyle yüzlerce Iraklı hayatını kaybetti.
Irak’ta 2019’a damgasına vuran önemli olayların başında 1 Ekim’de başlayan ve hala devam eden hükümet karşıtı gösteriler oldu.
En az 460 kişinin öldüğü, 19 binin üzerinde kişinin yaralandığı gösteriler, ABD’nin 2003’teki işgalinden bu yana Irak’ta düzenlenen en etkin ve kapsamlı protesto olarak kayıtlara geçti.
Protestolarda, ülkenin iç işlerine müdahalelerde bulunduğu gerekçesiyle İran’ın Necef ve Kerbela’daki konsoloslukları ateşe verildi. İran’a yakın Irak’taki Haşdi Şabi karargahları ve siyasi partilerin büroları da göstericilerin hedefi haline geldi.
Irak hükümeti, gösterilere müdahalede gerçek mermi ve başa direkt isabet eden göz yaşartıcı bombalar kullandı. Ülkede şu ana kadar 26 aktivist kimliği belirsiz kişiler tarafından öldürüldü. Aktivistlerin kimler tarafından öldürüldüğüne ilişkin bir açıklama yapılmadı.
Bağdat hükümetinin sessizliği göstericileri daha da öfkelendirdi. Baskılar nedeniyle sadece 13 ay önce göreve gelen Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi, 29 Kasım’da istifa etmek zorunda kaldı.
Abdulmehdi’nin istifasının üzerinden bir aya yakın süre geçmesine rağmen yeni bir hükümet kurulamadı. Irak Cumhurbaşkanı Berhem Salih’in hükümeti kurma görevini hangi partiye vereceği de belirsizliğini koruyor.
Protestocuların taleplerinin yerine getirilmesi için Irak Meclisinde yeni bir seçim yasası oy çokluğuyla kabul edildi. Ancak göstericiler, geçici bir hükümet kurulmasını, bağımsız bir seçim komisyonun oluşturulmasını ve ardından erken seçime gidilmesini talep ediyor.
– Musul ve Kerbela’da facia
Irak’ın kuzeyindeki Musul vilayetinde 21 Mart Nevruz Bayramı dolayısıyla birçok vatandaş eğlence parkları ve restoranlara akın etti. Kent merkezini ikiye ayıran Dicle Nehri’nde kapasitesinin üstünde yolcu alan bir feribot, su seviyesinin yükselmesi nedeniyle alabora oldu.
Olayda 100’ün üzerinde Musullu hayatını kaybetti, onlarca kişi kayboldu. Türkiye, nehirde kaybolanların bulunması için Musul’a dalgıçlar gönderdi. Deniz Kuvvetleri Komutanlığına ait 20 kişilik birinci derece dalgıç ekibi de kurtarma çalışmalarına katıldı.
Başbakan Abdulmehdi, faciada ihmali bulunduğu gerekçesiyle Musul Valisi Nufeyl Hammadi’yi görevden aldı.
Musul’dan sonra onlarca kişinin ölümüne sebebiyet veren başka bir facia da ülkenin güney bölgesindeki Kerbela kentinde yaşandı.
Kerbela’da 10 Eylül’de aşure merasiminde yaşanan izdiham sonucu en az 31 kişi hayatını kaybetti, 100 kişi de yaralandı.
– Türk diplomat Erbil’de şehit edildi
Türkiye’nin Erbil Başkonsolosluğunda görevli Türk Diplomat Osman Köse, 17 Temmuz’da Erbil’deki bir restoranda terör örgütü PKK’lı teröristlerin silahlı saldırısı sonucu şehit oldu. Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) güvenlik güçleri, olaydan hemen birkaç gün sonra saldırının baş faillerinden PKK üyesi Mazlum Dağ ile ona yardım eden 3 teröristin yakalandığını duyurdu.
Dağ, sorgusu sırasında verdiği ifadelerde talimatı Kandil’den aldığını itiraf etti.
– Haşdi Şabi üslerine yönelik hava saldırıları
Irak’ta bulunan İran’a yakın Haşdi Şabi’nin askeri üslerine yönelik, ilk olarak 19 Temmuz’da Salahaddin vilayetindeki Türkmen Tugayı’nın konuşlandığı Şuheda Askeri Kampı’na insansız hava araçlarıyla (İHA) saldırı düzenlendi.
Haşdi Şabi’nin Şuheda kampının yanı sıra Eşref, Sakr ve Beled üsleri de 19 Temmuz-20 Ağustos tarihlerinde hava saldırılarına maruz kaldı.
İran’a yakın siyasi partiler ve Haşdi Şabi Komutanları, saldırıların arkasında ABD ve İsrail’in bulunduğunu ileri sürdü. İsrail Başbakanı Netanyahu da 21 Ağustos’ta, Ukranya’nın başkenti Kiev’de gazetecilerin İsrail’in temmuz ayında Irak’ta bulunan İran’a ait askeri hedefleri vurduğu yönündeki iddialara ilişkin sorusuna “İran hiçbir yerde dokunulmaz değildir.” karşılığını verdi. Netanyahu, bu sözlerle saldırının arkasında İsrail ordusunun olduğunu ima etti.
– IKBY’de 10 ay aradan sonra hükümet kuruldu
IKBY’de Eylül 2018’de yapılan seçimlerde 45 milletvekili çıkarak birinci parti olan Mesut Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), hem bölgesel başkanlık hem de başbakanlık makamlarını elinde tutmayı başardı.
Bölgesel hükümette daha önce başbakan olarak görev yapan Neçirvan Barzani, 28 Mayıs’ta bu sefer IKBY Başkanlığı koltuğuna oturdu. Göreve geldikten sonra ilk yurt dışı ziyaretini Türkiye’ye gerçekleştiren Barzani, 21 Haziran’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile İstanbul’da görüştü.
Neçirvan Barzani, daha sonra hükümeti kurma görevini kuzeni ve IKBY Güvenlik Ajansı Müsteşarı Mesrur Barzani’ye verdi. Başbakan Mesrur Barzani, meclisteki Kürdistan Yurtsever Birliği (KYB) ve Goran (Değişim) Hareketi ile koalisyon hükümeti kurdu. IKBY Meclisi, 10 Temmuz’da düzenlediği oturumda Mesrur Barzani hükümetine güven oyu verdi.
– Riyad, 29 yıl aradan sonra Bağdat’ta büyükelçilik açtı
Irak devrik lideri Saddam Hüseyin’in Kuveyt’i 1990’da işgal etmesine tepki amacıyla Bağdat ile tüm diplomatik ilişkilerini kesen Riyad, 4 Nisan’da 29 yıl aradan sonra Bağdat Büyükelçiliğini resmi bir törenle yeniden açtı.
Açılış törenine, Suudi Arabistan Ticaret ve Yatırım Bakanı Macid el-Kasbi ile Irak Dışişleri Bakanı Muhammed el-Hekim katıldı.
– Türkiye’ye Süleymaniye’ye hava sahasını 16 aydan sonra açtı
Irak Merkezi Hükümeti, IKBY’nin 25 Eylül 2017’de bağımsızlık referandumu düzenlemesi nedeniyle sınır, baraj ve havalimanlarının Bağdat’a teslim edilmesi için bir dizi karar aldı. Irak hükümeti, Erbil ve Süleymaniye havalimanlarındaki tüm uluslararası uçak seferlerini 29 Eylül 2017’den itibaren askıya aldı.
Irak merkezi hükümeti ve IKBY arasındaki ilişkilerin referandum sonrası normalleşmesiyle havalimanlarına uygulanan yasak, Mart 2018’de kaldırıldı. Ancak Türkiye KYB’nin terör örgütü PKK’nın faaliyetlerine göz yumması nedeniyle Süleymaniye’ye hava sahasını açmadı.
KYB’li Berhem Salih’in Irak Cumhurbaşkanı seçilmesinden birkaç ay sonra 3 Ocak 2019’da Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın daveti üzerine Ankara’ya geldi. Salih’in Ankara ziyaretinden sonra 20 Ocak’ta İstanbul’dan Süleymaniye’ye 16 aydan sonra ilk uçak seferi yapıldı.