Anadil
Fevzi Türker
Milletleri, millet yapan anadilleridir. Anadilini yitiren millet, millet olmaktan çıkarak büyük çoğunlukların içerisinde eriyip tarih olur. Dilini kaybederek tarih sahnesinden silinip yok olan toplulukların sayısı çoktur saymakla bitmez.
Anadilini kaybederek yok olan onlarca topluluğa örnek olarak Mısır Türklerini gösterebiliriz. Yavuz Sultan Selim 1517’de Mısırı ele geçirdiği zaman Mısır’da yaklaşık 1.5 milyon Türkün yaşadığı bilinmesine rağmen bugün Mısır’da Türkçe konuşan kimse yoktur. Peki Mısır Türkleri anadilini neden kaybetti? Elbette Türklüklerinden kopuk olmaları, araya din kardeşliğinin de girmesiyle asimile olup Arap potasında erimelerine sebep oldu. Öte yandan Hıristiyan Kıptilerin o dönemdeki sayıları birkaç yüz bini aşmazken bugün 18 milyon oldukları tahmin edilmektedir. Nitekim Hıristiyanlık, Kıptilerin anadilini de korumamıştır.
Rusya ve Balkanlar’daki Türklerin anadilini korumasında İslam’ın büyük katkısı olmuştur. Ancak din kardeşliği yüzünden Kuzey Afrika ve Ortadoğu’da yaşayan Türklerin anadili korunmamıştır. Irak Türkleri, anadillerine sahip çıkamazsa, Mısır Türkleri gibi anadilini kaybederler.
Irak Türklerinin anadili ,özellikle son 50 yılda öldürücü darbeler alarak çok zayıflamıştır. Bugün konuşulan Türkçemizin üçte ikisine yakını Arapçanın işgali altındadır. Bu acı gerçek böyle devam ederse, anadilimizin 50 yıl daha ayakta kalması mümkün gözükmüyor. Daha yüz yıl önce yazılan bir hoyrat, dil kuralları ve anlam açısından bugün yazılan hoyrata benzememektedir. Önceden yüz yıl önce yazılan bir hoyrat İstanbul’da, Bakü’de ve diğer Türk ülkelerinde kolaylıkla anlaşılır ve beğenilirdi.
Ba’as rejiminin 1971’de tanımış olduğu kültürel haklar çerçevesince açılan Türkmen okulları bir yıl sonra kapatılmıştır. Kesin olmayan iddialara göre okullar, çocuklarının geleceği endişesiyle bazı Türkmen velilerin ısrarlı talepleri neticesinde kapatılmıştır. İddianın doğru olup olmadığını bilmiyoruz. Eğer doğru ise demektir ki toplum olarak anadilden yoksun bir toplum haline gelmişiz ve Araplaşmayı gönüllü olarak kabulleniyoruz.
Irak Türkleri yıllarca anadilde eğitim hayalini kurmuştur. Bu hayal Irak Milli Türkmen Partisinin (İMTP) 1992’deki çabaları sonucu Erbil’de anadilde eğitim veren birkaç okul açmasıyla gerçekleşmiştir. 2003’ten sonra Kerkük’te ve diğer şehirlerde esas ve şümul olarak anadilde eğitim veren onlarca okul açılarak Türkçe eğitime başlanmıştır. İlk yıllarda oldukça başarılı ilerleyen sistemin şu an sıkıntılı bir dönemden geçtiği bilinmektedir. Kerkük’teki bir ilkokulun birinci sınıfında yalnız üç öğrencinin olduğu biliniyor. Bu olumsuz sonuç Türkçe eğitimin tehlikede olduğunu göstermektedir. Gereken acil tedbirler alınmazsa, 1971’de açılan ve bir yıl sonra kapatılan okullarımızın başına gelenler, mevcut eğitim sistemimizin başına gelebilir.
Anadilini yitirerek eriyip yok olan toplumlardan olmak istemiyorsak, anadilimizi dolayısıyla da Türklüğümüzü, her şeyin üstünde tutarak sahip çıkmalıyız. Çünkü Türkistan Piri Ahmet Yesevi hazretlerinin dediği gibi: “Din seçim, Türklük ise kaderdir.” Hacı Bektaş Veli hazretleri de Moğolların Anadolu’yu 12414’deki istilasına karşı, Türkleri direnişe çağırarak: “Dilinize yani milletinize, elinize yani ülkenize, belinize yani üzerinde yaşadığınız toprağa sahip çıkınız.” demiştir.
İki büyük düşünür, Ahmet Yesevi ile Hacı Bektaş Veli hazretlerinin, anadil ve Türklükle ilgili ilkelerine toplum olarak sımsıkı bağlanarak uyabilirsek yüz yıllarca koruduğumuz Irak’ta da anadilimizi ve varlığımızı yok olmaktan kurtarabiliriz.
Türkiye’nin önde gelen bilim adamlarından rahmetli Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu bir konuşmasında; anadilimiz Türkçenin önemine vurgu yaparak “Unutmayalım, başka hiçbir dil bilmeden Adriyatik’ten Çin Seddine kadar götürecek tek bir dil vardır; Türkçe. Dilimize sahip çıkalım.” demiştir.
Yazımı, şiirleri ve kitapları onlarca dile tercüme edilen Tataristan Türklerinin büyük milli şairi 1886-1913 Abdullah Tükay (Ğabdulla Tugayev) Anadil adlı şiiriyle noktalamak isterim:
“Ey anadilim, ey güzel dil, anamın babamın dili,
Senin sayendedir, dünyada öğrendiğim her şey
Bu dil ile evvela anam ninni söylemiş,
Sonraları, geceler boyu ninem masal anlatmış,
Ey anadilim her zaman yardımınla senin
Küçüklükten beri hissederdim sevincimi kederimi,
Ey anadilim, seninleydi ettiğim ilk duam:
Affet demiştim beni, annemi ve babamı tanrım.”
07.05.2023